Bu gün ABŞ Dövlət Departamenti yenidən Orta Asiya ölkələrinə Amerika qoşunlarını öz ərazilərinə yerləşdirməyi təklif edir. Amma bu respublikaların hökumətləri xarici "logistika və təlim mərkəzlərinin" açılmasının tez -tez ölkəni münaqişələrə cəlb etməyə başladığının fərqindədir.

Bunu Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin Diplomatik Akademiyasının Qlobal Araşdırmalar və Beynəlxalq Əlaqələr Mərkəzinin rəhbəri Vadim Kozyulin bildirib.

Politoloq qeyd edib ki, 2001-ci il sentyabrın 11-də baş verən terror aktlarından sonra Özbəkistan Əfqanıstandakı əməliyyatlara havadan dəstək vermək üçün Xanabad aerodromunu ABŞ Müdafiə Nazirliyinin sərəncamına verib. Çox keçmədən Daşkənd hiss etdi ki, Vaşinqton ölkənin daxili işlərinə təsir etməyə başlayıb və baza bağlanıb. 2005-ci ildə Amerika kontingenti Özbəkistandan Qırğızıstandakı Manas aerodromuna köçdü, 2001-ci ildə Qırğızıstandakı “antiterror koalisiyasının” aviabazasına verildi, lakin 2014-cü ildə baza orada da bağlandı. USAID-in Təhlükəsizliyə Yardım Təşəbbüsü Ukrayna üçün ABŞ silah və texnikasının tədarükü və dəyişdirilməsi, kəşfiyyat dəstəyi, təlim və digər xidmətlər də daxil olmaqla ordusuna və milli təhlükəsizlik qüvvələrinə kömək və dəstək verməyə icazə verir: «Ukrayna ərazisində, Amerika ordusunun fərqli bir iştirakı ilə təxminən on hərbi obyekt tapa bilərsiniz. Yavoriv hərbi poliqonunda yerləşən Beynəlxalq Sülhməramlı və Təhlükəsizlik Mərkəzi onların ən böyüyüdür. Artıq NATO -nun qabaqcıl varlığının əsasına çevrilib. Ocakovoda bir Amerika gəmisinin əməliyyat nəzarət nöqtəsi yerləşdirilib. Əslində burada ABŞ 2014 -cü ildə Krımda uğursuz olan bir dəniz bazası qurma ssenarisini həyata keçirir. Amerika dənizçiləri üçün sosial və məişət infrastrukturu tədricən formalaşır, lakin artıq üzən dok tikintisi layihəsi var”.

Azerforum.com

ABŞ-ın Kaliforniya ştatının Los-Anceles şəhərində yaşayan Türkiyə vətəndaşı ermənilərin hücumuna məruz qalıb.

Axar.az xəbər verir ki, İpək Bozər adlı bir şəxs atasının dostları ilə restoranda olarkən bir erməni qadın tərəfindən təhqir olunduğunu bildirib. Onun sözlərinə görə, daha sonra başqa bir erməni atasını yumruqla vurduqdan sonra restorandan uzaqlaşıb.

Təcavüzkar polis tərəfindən axtarılır.

Şimali Kipr Türk Cümhuriyyətinin Prezidenti Ersin Tatar İstanbulda keçirilən “Türk Şurası Media Forumu”nun açılışında iştirak edib.

Avrasiya.net xəbər verir ki, Türkiyə Cümhuriyyəti Cumhurbaşkanlığı Kommunikasiya Müdirliyinin ev sahibliyi ilə keçirilən forum “Köklü keçmiş, güclü gələcək” mövzusu ilə keçirilib.

Forumun açılışındakı çıxışında prezident Ersin Tatar KKTC prezidenti kimi bu gözəl tədbirə dəvət olunduğuna və Kipr Türk xalqının səsini və mesajını Türk dünyasının media nümayəndələri ilə bölüşdüyünə görə təşəkkür edib.

Kipr türk xalqının bu illər ərzində son pandemiyaya baxmayaraq Türkiyənin dəstəyi ilə inkişaf etdiyini və gələcəyə özünə inamla baxa bildiyini bildirən Tatar, Kiprin artıq federativ tərəfdaşlıq respublikası olmadığını, əksinə İki dövlətin təməlində Kıbrıs Türk xalqının suverenliyi və Türkiyənin qarantının davam etməsini istədiklərini ifadə edib. Tatar Türk dünyasının birliyinin bu cür təşkilatlarla inkişaf edəcəyinə inandığını qeyd edib.

ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri Rusiya sərhədlərinə yaxın yerləşən Şemya adasına F-16 qırıcıları göndərib.

Modern.az xarici mətbuata istinadən xəbər verir ki, qırıcı təyyarələr müharibə vəziyyətinə hazırlıq çərçivəsində gətirilib.

Bu ilin may ayından etibarən ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin komandanlığı Alyaskada təlimlər keçirir. Xəbərdə qeyd olunub ki, təlimlər Rusiya ilə genişmiqyaslı müharibənin məşqi idi. Hərbi Hava Qüvvələri rusların müharibə zamanı böyük bazalara ballistik və qanadlı raketlərlə hücum etməsini gözləyir.

"Facebook" sosial şəbəkəsinin yeni adı "Meta.com" ola bilər.

Bu barədə öz "Facebook" səhifəsində PavelGross.ru saytının domen brokeri Pavel Qross-Dneprov bildirib.

Mütəxəssis son bir ay ərzində ".com" zonasında domenlərin kütləvi şəkildə satın alındığını qeyd edib: "Bunları "Facebook" domenləri ilə məşğul olan şirkət alır. Buna görə, "Meta.com" olacağını düşünürəm".

Qeyd edək ki, Facebook-un adını dəyişəcəyi oktyabrın 20-də məlum olub.

Pakistanın Pəncab əyalətinin Lahor şəhərində “Təhrik-i-Ləbbeyk” radikal qruplaşma üzvləri ilə toqquşma zamanı 3 polis əməkdaşı ölüb, daha bir neçəsi isə yaralanıb.

Axar.az xəbər verir ki, bu barədə Pakistan mediası məlumat yayıb.

Ölən polislərdən ikisinin şəxsiyyəti müəyyənləşdirilib. Xəstəxanaya yerləşdirilən yaralıların vəziyyəti ağır qiymətləndirilir.

Məlumata görə, etirazçılar asayiş keşikçilərinə qarşı daş, dəyənək və “Molotov kokteyli"ndən istifadə ediblər.

Bildirilib ki, Pakistanda fəaliyyəti qadağan edilən “Təhrik-i-Ləbbeyk” üzvləri təşkilatın rəhbəri Saad Hüseyn Rizvinin azad olunması tələbi ilə Lahordan paytaxt İslamabada getmək niyyətində idilər.

Hindistanın Tacikistanın Farhor şəhərindəki yeganə xarici hava bazası ciddi çatışmazlıqlara malikdir.
Hindistan Rusiyanın razılığı ilə 2002-ci ildə aviabazanın istismarına başlayıb. Lakin aktiv döyüş eskadrilyaları olmadığı üçün aviabaza Hindistanı Pakistan və ya Əfqanıstana qarşı alternativ hücum marşrutu ilə təmin etmir.

Bunu Azerforum.com-a Hindistanın tanınmış eksperti Məhəmməd Pərviz Bilgrami ölkəsinin Tacikistanda hərbi bazalar yaratmaq istədiyinə münasibətində bildirib.

Onun sözlərinə görə, Farhor hava bazasının əsas vəzifəsi Hindistanın yardım və yenidənqurma materiallarını Əfqanıstana daşımaq idi: "Hindistan təyyarə ilə Tacikistanın Düşənbə yaxınlığındakı Ayni hərbi hava bazasına yüklər aparır, daha sonra materialı 150 kilometr məsafədən Farhora daşıyır və oradan Əfqanıstana yüklənir. Beləliklə, bu aviabazanın Hindistan üçün aktiv döyüş rolu üçün çox az faydası var".

Bilgrami onu da deyib ki, Tacikistanın təhlükəsizliyinə görə Rusiyadan, zəif iqtisadiyyatına görə isə Çindən asılılığı hamıya məlumdur: "Tacikistan
"Taliban"la razı olmasa da, Əfqanıstanda tacik azlıqlarının ədalətli təmsil olunmasını istəyir. Hindistanın bu bazada hərbi fəaliyyətini aktivləşdirməsindən nə Rusiya, nə Çin, nə də indi Pakistan Tacikistandan məmnun olar. Beləliklə, bu amillər onu göstərir ki, Hindistanın yaxın gələcəkdə döyüş rolu üçün Tacikistandakı aviabazasını istifadə etmək şansları çox azdır".

NATO ölkələrinin müdafiə nazirləri Brüsseldə Rusiya tərəfindən potensial aqressiyanın qarşısının alınması barədə yeni planı razılaşdıracaqlar.

Axar.az xəbər verir ki, bu məlumatı “Röyters” agentliyi öz mənbələrinə istinadən yayıb.

Məlumata görə, mümkün strategiyanın detalları hələlik bəlli deyil. Yeni strategiya Baltik və Qara dəniz regionlarında eyni anda nüvə silahı, kiberhücum və kosmik sistemlərin tətbiqi ilə hücuma qarşı hazırlığı nəzərdə tutub.

Qeyd edək ki, NATO müdafiə nazirlərinin görüşü 21-22 oktyabrda keçiriləcək.

Cənubi Asiya Regional Əməkdaşlıq Birliyinin gələcəyi

Hindistanın tanınmış eksperti Məhəmməd Pərviz Bilgrami Avrasiya.net-ə “Taliban”ın Əfqanıstanda hakimiyyətə gəlişindən sonra Cənubi Asiyada regional siyasi vəziyyəti proqnozlaşdırıb. O, həmçinin Hindistan və Pakistanın regional siyasətinə də toxunub. Ekspert daha çox Cənubi Asiya Regional Əməkdaşlıq Birliyinin (SAARC) taleyi ilə bağlı ehtimasllar üzərində dayanıb.

Bilgrami deyib ki, Əfqanıstanda yeni “Taliban” hökumətinin beynəlxalq səviyyədə tanınması ilə bağlı qeyri -müəyyənlik fonunda, Cənubi Asiya Regional Əməkdaşlıq Birliyinin (SAARC) taleyi ilə bağlı suallar ortaya çıxdı. Funksional olmayan Cənubi Asiya təşkilatının gələcəyi əsasən Əfqanıstanın götürdüyü istiqamətdən asılı olacaq. Ancaq Hindistan və Pakistan arasındakı və bölgədəki beynəlxalq rəqabət nəzərə alınmaqla, SAARC-nin proqnozları ümidverici görünmür.

Ekspert qeyd edib ki, SAARC 1,8 milyarda yaxın insanın təmsil olunduğu dünyanın ən nüfuzlu regional qrupudur. Bununla birlikdə, yoxsulluqdan və inkişafdan əziyyət çəkən Cənubi Asiya kütlələri, SAARC-ın məqsədləri və aktuallığı barədə çox vaxt məlumatlı deyillər. Təşkilat 1985-ci ildə Banqladeşin o vaxtkı prezidenti Ziaur Rahmanın təşəbbüsü ilə qurulub - Hindistan, Pakistan, Şri Lanka, Nepal, Butan, Maldivlər, Banqladeş və Əfqanıstandan ibarətdir. Əfqanıstan 2007-ci ildə SAARC-a səkkizinci üzv olaraq qəbul edildikdən sonra, təhsil, səhiyyə və davamlı inkişaf sahələrində qurumun müxtəlif tərəfdaşlıq layihələrində təmsil olunmuşdur.

Qrupun üzvləri regional inteqrasiya və qarşılıqlı iqtisadi inkişaf üçün ciddi potensial görürlər, lakin davamlı Hindistan-Pakistan gərginliyi SAARC-ı əngəlləyir. SAARC-in 18-ci və sonuncu zirvəsi 2014-cü ildə Nepalın paytaxtı Katmanduda keçirildi. İslamabadda keçirilməli olan növbəti zirvə 2016-cı ildə Hindistanın idarə etdiyi Kəşmirin Pəncab əyalətindəki Pathankot və Uridə edilən terror hücumlarından sonra təxirə salındı. Dehli İslamabaddakı hücumları günahlandırdı:

“Pakistan son yeddi il ərzində SAARC zirvəsinə ev sahibliyi etmək cəhdlərində müvəffəqiyyətli olmadı, çünki Banqladeş, Butan və ABŞ-ın Əfqanıstanın əvvəlki hökuməti Hindistanın zirvədən çəkinmək qərarını izlədi. SAARC-in ən böyük üzvlərindən ikisi arasında daimi hərbi qarşıdurma təhlükəsi ilə regional assosasiyanın gələcəyini düşünməyə dəyər. Kabildəki dost bir hökumət, İslamabadın regional işlərdə daha çox önəm verməsi, o cümlədən indi SAARC-in başına gələnləri daha çox söyləməsi Pakistanın xeyrinə dəyişdi.

SAARC Nizamnaməsi, üzv ölkələri dəvət etmənin məsuliyyətinin hazırda Pakistana məxsus olan ev sahibinin üzərinə düşdüyünü nəzərdə tutur. İslamabadın Hindistanın regional rolunu azaltmaq üçün Çini SAARC-ın işlərinə cəlb etməyə çalışması mümkündür. Bu cəhdlər uğur qazanarsa, Çin Cənubi Asiyada Hindistana daha böyük rəqib olaraq ortaya çıxacaq”.

Əfqanıstan, 2007-ci ildə Həmid Kərzainin prezident olduğu dövrdə SAARC-a səkkizinci üzv olaraq qəbul edildi. Əfqanıstanın üzvlüyü üçün lobbiçilik edən Hindistan indi geriyə baxanda ağıllı bir addım atıb, atmadığını düşünməlidir. Hindistan o vaxt Əfqanıstanın SAARC-ə qəbulunun Cənubi Asiyanın regional kimliyini tamamlayacağını iddia etdi, baxmayaraq ki, Əfqanıstanın Cənubi Asiya ilə müqayisədə Orta Asiya ilə daha çox ortaqlığı var.

Bilgrami deyib ki, 36 il əvvəl yarandığı gündən etibarən SAARC çoxşaxəli qurumlar, əlaqələr və mexanizmlər şəbəkəsi inkişaf etdirdi. Əfqanıstanın SAARC-dəki nümayəndəliyi ilə bağlı sual qaçılmaz olaraq gec-tez ortaya çıxacaq və Hindistanda “Taliban” tərəfindən idarə olunan Kabilə regional qurumda yer verilməsi ilə bağlı narahatlıqlar var. Hindistanın əsas problemi, hər zaman olduğu kimi, çox güman ki, “Taliban” rəhbərliyini növbəti SAARC zirvəsinə dəvət edəcək Pakistandan gələcək. Bu mövzuda böyük bir fikir ayrılığı hətta SAARC-ın dağılmasına səbəb ola bilər.
Bu qarışıqlıq, Əfqanıstanı kimin təmsil etməli olduğuna dair fikir ayrılığı səbəbindən BMT Baş Assambleyasının 76 -cı sessiyası çərçivəsində SAARC xarici işlər nazirlərinin toplantısının ləğv edilməsindən görünür. Pakistan əvvəlki Əşrəf Qani rejiminin Əfqanıstanın BMT daimi nümayəndəsinin iştirakına qarşı idi və bildirilirdi ki, Əfqanıstan ya “Taliban” nümayəndələri ilə təmsil olunsun, ya da ölkənin kürsüsü boş saxlanılsın. Hindistan digər üzv ölkələrlə birlikdə Pakistanın hərəkətinə qarşı çıxdı:

“Hindistanla Pakistanın “Taliban”la üz-üzə gəlməsindən başqa, digər Cənubi Asiya ölkələri Əfqanıstanın yeni reallıqlarından təsirlənməyəcək. Hazırda Banqladeş, Şri Lanka, Nepal, Butan və Maldiv adaları hamısı "gözlə, gözlə" münasibətini qəbul ediblər.
Onların qərarları əsasən regional və regiondankənar faktorlara əsaslanacaq. “Bir kəmər və bir yol təşəbbüsü” (BRI) vasitəsi ilə bu Cənubi Asiya ölkələrində Çin girişləri, ABŞ-ın daha böyük Hind-Sakit okean strategiyasında kiçik Cənubi Asiya dövlətlərinin artan əhəmiyyəti və Hindistanın bölgədəki mövqeyi, “Taliban”ı tanımaq siyasətini təyin edən faktorlar olacaq. Müsəlmanların çoxluq təşkil etdiyi Banqladeş və Maldiv adalarında mühafizəkar əhali seqmentlərini əhatə edən daxili siyasi təzyiqlər də Əfqanıstanla bağlı qərarlarına təsir edə bilər.
SAARC fəaliyyətini dayandırarsa, heç kim göz yaşı tökməyəcək, çünki demək olar ki, heç kimin uzun müddətdir ki, funksional olmayan qrupdan böyük gözləntiləri yoxdur. Hindistan, Dohadakı son rəsmi danışıqlarla “Taliban”la ünsiyyət kanalları açsa da, Əfqanıstanın yeni hökmdarları ilə əlaqə qurmaq üçün bir yol xəritəsinin olmadığı görünür. Hindistan mediasında “Taliban”ın şeytana çevrilməsi, “Taliban”la yaranan ünsiyyətin tezliklə Əfqanıstanla iş əlaqəsinə çevrilməyəcəyini göstərir”.

Keçən ilin mart ayında Hindistan Baş naziri Narendra Modi, Covid-19 böhranını ələ keçirdi və bölgə liderlərinin video konfransını təşkil etmək üçün SAARC-in möhüründən istifadə etdi. Bu cür kiçik nişanlardan başqa, SAARC faktiki olaraq artıq iş gördü. Hindistanın diqqət mərkəzində Banqladeş, Butan, Hindistan, Nepal, Şri Lanka, Myanma və Tayland olan Çox Sektorlu Texniki və İqtisadi Əməkdaşlıq Bengal Körfəzi Təşəbbüsü (BIMSTEC) dur. Tərkibi nəzərə alınmaqla, BIMSTEC son bir neçə ildə Cənub və Cənub -Şərqi Asiya bölgəsində regional əməkdaşlıq üçün SAARC platformasına alternativ olaraq ortaya çıxdı.

Ekspertin sözlərinə görə, digər tərəfdən, Çinin Cənubi Asiyaya marağı yaxşı bilinir. Çin, Əfqanıstan, Banqladeş, Nepal, Pakistan və Şri Lankanı özündə birləşdirən Çin-Cənubi Asiya Təcili Təchizat Ehtiyatları və Yoxsulluğun Azaldılması və Kooperativ İnkişaf Mərkəzini işə salmaqla SAARC-a öz alternativini qurdu. Beş ölkə də BRI-nin bütün iştirakçılarıdır. Çin Xarici İşlər naziri Van Yi bu il aprelin 27-də Əfqanıstan, Banqladeş, Nepal, Pakistan və Şri Lanka xarici işlər nazirlərinin Covid-19 peyvəndi və Cənubi Asiya əyalətlərində yoxsulluğun azaldılması mövzusunda əməkdaşlıq etmək üçün virtual görüşə ev sahibliyi etdi. Əfqanıstanın yeni hökmdarları artıq BRI-nin qabaqcıl layihəsi olan Çin-Pakistan İqtisadi Dəhlizinin (CPEC) Əfqanıstana uzadılmasını istəmişlər:

“Hindistan və Pakistan arasındakı inamsızlıq və davam edən qarşıdurma səbəbiylə Hindistan, 2014 -cü ildə Pakistanın regional nəqliyyat müqaviləsini bağladıqdan sonra digər ölkələrlə təşəbbüslər göstərdi və Cənubi Asiya Motorlu Vasitə Sazişini (MVA) başlatdı. Sənədi Banqladeş, Butan, Hindistan və Nepal (BBIN) imzaladılar. 2017 -ci ildə Hindistan Banqladeş, Butan, Maldiv adaları, Nepal və Şri Lankanın birgə istifadəsi üçün Cənubi Asiya rabitə peykini buraxdı. Pakistan bu təşəbbüsə qoşulmadı”.

SAARC-in gələcəyi Hindistan və Pakistan arasındakı əlaqələrdən və Əfqanıstan üzərində siyasətin necə inkişaf edəcəyindən asılıdır. Pakistan, Orta Asiya ilə inteqrasiya səylərini artırdı. Türkmənistan-Əfqanıstan-Pakistan-Hindistan (TAPI) qaz boru kəməri layihəsi Pakistanın Əfqanıstan üzərindən Türkmənistandan ucuz qaz alması üçün də çox vacibdir. Enerji çatışmazlığı olan Pakistan bu boru kəmərinin Hindistanın iştirakı olmadan belə tamamlanmasını istərdi. Əfqanıstanda dost rejimi olan Pakistan, indi Orta Asiyada Cənubi Asiyaya alternativlər və geniş regional bazarı tapmağa çalışacaq. Pakistan ya Hindistanın üstün mövqeyini azaltmaq üçün Çini SAARC-a daxil etməyə çalışacaq, ya da Çinin köməyi ilə SAARC-a alternativ yaratmağa çalışacaq:

“Hindistan artıq SAARC olmadan yaşamaq üçün regional tənzimləmələr hazırladı. Hindistan-Pakistan gərginliyi davam edərsə, hər iki ölkə diqqətini başqa yerə yönəldəcək və SAARC-in ya yuxuda qalmasına, ya da ölməsinə icazə verəcək. Üzvlərin liderləri arasında idarəolunmaz inamsızlıq və dürüstlük çatışmazlığı nəzərə alınmaqla, hətta inzibati funksiyası olmayan bir təşkilatın strateji regional məqsədlər üçün çalışacağını gözləmək olmaz. İstiqamətin olmaması və inamsızlığın çox olması, SAARC üçün demək olar ki, erkən və acınacaqlı bir ölümü təmin edir”.

İngiltərənin nüfuzlu "Deyli Ekspress" qəzeti III Dünya müharibəsinin başlanmasına səbəb ola biləcək ölkələrin siyahısını hazırlayıb.

Axar.az xəbər veri ki, qəzet ABŞ və İran arasında nüvə proqramı ilə bağlı savaşın başlama ehtimalının yüksək olduğunu, müharibənin başlayacağı təqdirdə isə İranın Hörmüz boğazını bağlayacağını qeyd edib.

Bildirilib ki, dünya neft tədarükünün 30 faizi bu boğaz vasitəsilə həyata keçirilir. Bu vəziyyət isə ABŞ-la müttəfiqlərinin münasibətində gərginlik yaradacaq.

Həmçinin, Suriya və Yəməndə də yeni müharibələrin başlaya biləcəyi istisna edilməyib.

İranla İsrail arasında köhnə anlaşılmazlıqların böyük savaşa yol aça biləcəyi vurğulanıb.

ABŞ-la Çin və Şimali Koreya, Hindistanla Pakistan arasında da müharibə ehtimalı olduğu bildirilib. Həmçinin Əfqanıstanda yeni bir müharibənin alovlana biləcəyi və region ölkələrinin bura cəlb ediləcəyi də nəzərdən keçirilib.