Xarici işlər naziri Sergey Lavrovun yəhudilər arasında antisemitlərlə bağlı söylədiyi fikirlərə görə üzr istəməsi yaxşı olardı.

Axar.az xəbər verir ki, bunu Rusiyanın baş ravvini Berl Lazar deyib.

Lazar bildirib ki, bundan sonra insident nizamlanacaq:

“Mənim Rusiya diplomatiyasının rəhbərinə məsləhət verməyə haqqım yoxdur, amma o, yəhudilərdən üzr istəsə və sadəcə olaraq öz səhvini etiraf etsə, yaxşı olardı”.

Qeyd edək ki, Rusiyanın xarici işlər naziri Lavrov İtaliyanın “Mediaset” kanalına müsahibəsində Zelenskini Adolf Hitlerlə müqayisə edib hə hər ikisinin yəhudi köklərinin olduğunu deyib. O, həmçinin bildirib ki, ən qızğın antisemitlər məhz yəhudi xalqından çıxıb.

Rusiya Yaponiyanın Baş naziri və xarici işlər nazirinin ölkəyə girişini qadağan edib.

Bu barədə Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi rəsmi məlumat yayıb.

Bundan başqa 63 Yaponiya vətəndaşına sanksiya tətbiq edilib ki, həmin şəxslərin də ölkəyə daxil olmasına qadağa qoyulub.

Qeyd edək ki, Moskva ilə Tokio arasında İturup, Kunaşir və Şikotan adalarının məxsusluğuna dair danışıqlar ötən əsrin ortalarından davam edir. Kuril adalarının cənub qrupu Yaponiyanın şimalında yerləşir. Bu məsələ Rusiya və Yaponiya arasında diplomatik qalmaqala səbəb olub.

Rusiya Polşa və Bolqarıstana qaz nəqlini dayandırdıqdan sonra növbə istənilən vaxt digər Avropa ölkələrinə də çata bilər. Rusiyanın bu addımı həm də Avropa Birliyini parçalamaq məqsədi daşıyır. Mayın ortalarında rublla edilən istənilən qaz ödənişi sanksiya pozuntusu kimi qiymətləndiriləcək.

Bu sözləri Avropa Komissiyasının energetika üzrə komissarı Kadri Simson deyib.

"Avropanın təbii qaz tədarükü təhlükəsizliyi üçün hələlik risk yoxdur. Hələ ki, Polşa və Bolqarıstana təbii qaz tədarükü Yunanıstan və Almaniyadan alternativ yollarla həyata keçirilir. Litva ilə Polşa arasında Trans-Avropa Enerji Şəbəkəsi layihəsi istifadəyə verilib. Baltik boru kəməri, onun Yunanıstan və Bolqarıstan arasında birləşdirici xətti oktyabrda tamamlanacaq. Alternativ marşrutlardan gələn qazla Avropada anbar səviyyəsi hazırda 32%-dən çoxdur", - deyə o bildirib.

ABŞ kəşfiyyatı Rusiyanın Ukraynanın daha bir hissəsini ilhaq etməyi planlaşdırdığını açıqlayıb.

Axar.az xəbər verir ki, kəşfiyyatın iddiasına görə, Rusiya Ukraynada referenduma hazırlaşır.

Qeyd edilib ki, Moskva şərqdə separatçı qüvvələrin əlində olan Donetsk və Luqanskı, o cümlədən işğalın əvvəlində nəzarətə götürdüyü Xerson vilayətini bir neçə gün ərzində ilhaq edəcək.

Ukrayna Silahlı Qüvvələri Xarkovda Rusiya ordusunu 40 km geri oturtmağa nail olub.

APA-nın xəbərinə görə, bu barədə Foreign Policy jurnalı Pentaqondakı mənbəyə istinadla məlumat verib.
Məlumatda qeyd olunur ki, Ukrayna ordusunun əks hücumu nəticəsində Rusiya qoşunu ölkənin ikinci şəhəri olan Xarkovdan 40 km uzaqlaşdırılıb.

Bu gündən Serbiya hökuməti koronavirus pandemiyası ilə əlaqədar tətbiq edilən ölkəyə giriş məhdudiyyətlərini aradan qaldırıb.

Bu barədə ölkənin Nazirlər Kabinetinin mətbuat xidməti məlumat yayıb.

Bildirilib ki gecə yarısından etibarən, əcnəbilər kimi Serbiya vətəndaşlarından da haradan gəldiklərindən asılı olmayaraq, ölkəyə daxil olarkən mənfi PCR testi, sürətli antigen testi, yoluxmanın keçdiyinin təsdiqlənməsi və ya peyvənd sertifikatı tələb olunmur.

Qeyd edilib ki, məhdudiyyətlərin aradan qaldırılması ilə bağlı qərar ölkədəki “mövcud epidemioloji vəziyyətə əsasən” qəbul edilib.

Rusiyada səfərbərliyə hazırlıq əlamətləri var.

Axar.az xəbər verir ki, bunu Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin Baş Kəşfiyyat İdarəsinin rəisi Kirill Budanov bildirib.

Budanov “Rusiya mayın 9-da səfərbərlik elan etməyi planlaşdırırmı” sualına belə cavab verib:

“Bəli, hazırlaşırlar. İndi Rusiya ehtiyat qüvvələri əslində heyətdə nə olduğunu yoxlamağa və səfərbərlik əmrləri üçün nə edə biləcəklərini hesablamağa başlayıb. Bu, real səfərbərliyə başlamazdan əvvəl mütləq zəruri addımdır”.

Budanov təsdiqləyib ki, Rusiya mayın 9-dan əvvəl Ukraynanın şərqində qalib gəlmək istəyir:

“Məqsədləri budur, amma olmayacaq, vaxtları yoxdur. Heç bir şəkildə uğur qazana bilmirlər”.

ABŞ Çinin Ukraynadakı hərbi əməliyyatda Rusiyaya kömək etdiyini göstərən əlamətlər görmür.

Bunu ABŞ-ın ATƏT-dəki daimi nümayəndəsi Maykl Karpenter bildirib.

“Hazırda Çinin Ukraynadakı hərbi kampaniyada Rusiyaya kömək etməyə çalışdığına dair heç bir əlamət yoxdur. Aydındır ki, biz bunu izləyirik”, - Karpenter vurğulayıb.

ABŞ Prezidenti Co Bayden Ukraynaya səfər etmək istəyir. Lakin Prezidentin Ukraynaya səfəri ilə bağlı hələlik konkret planlar yoxdur.

Bunu Ağ Evin sözçüsü Cen Psaki bildirib.

I. Türkiyə↔Qətər münasibətləri
II. Səudiyyə Ərəbistanı↔Türkiyə konflikti
III. Türkiyə↔Misir gərginliyi
IV. Birləşmiş Ərəb Əmirliyi↔Türkiyə ixtilafı
V. Türkiyənin yeni sistemdə mövqeyi

Rusiya ilə Ukrayna konflikti siyasi arenada balansı dəyişdirdi. Artıq dünya təkqütblülük üçün mübarizənin şahidi olacaq. Bu mübarizə "soyuq" formada başlasa da, "odlu" səpkidə davam edəcək. Türkiyə elə bir siyasət yeridir ki, bütün tərəflərə sərf edən dövlət rolundadır. Həm NATO, həm Rusiya, həm Orta Şərq dövlətləri, həm də Cənubi Qafqaz dövlətləri üçün mühüm bir elementdir. Türkiyə belə bir vəziyyətdə balans siyasəti yeritməklə öz məqsədlərinə daha da yaxınlaşır.

I. 2010/11-ci illərdə baş verən “ərəb baharı” proseslərindən sonra Türkiyənin bəzi körfəz dövlətləri ilə münasibətləri kəskinləşdi.

Türkiyə↔Qətər əlaqələri stabil xətlə davam etməkdədir. 2017- ci ildə 4 körfəz dövləti- S.Ərəbistanı, BƏƏ, Bəhreyn, Misir Qətərə blokada vəziyyəti tətbiq etdilər. Qətərə hava, quru, dəniz sahələrində embarqolar həyata keçirdilər. Türkiyə bunu şiddətli şəkildə qınadı. Türkiyənin Qətərin yanında dayanması bu 4 dövlətlə “diplomatiyanın girdabını” yaratdı. Türkiyənin ən böyük hərbi bazalarından biri Qətərdə yerləşir. Qətər Türkiyə üçün hərbi, iqtisadi cəhətdən çox önəmlidir. Bu körfəz dövlətləri Qətəri İranla yaxın əlaqələr qurmaqla, terror örgütlərinə yardım etməklə ittiham edərək üz çevirdilər və Qətərin önünə 13 şərt qoydular. Bu şərtlərin ən önəmlisi Qətərin təzminat ödəməsi və Türk bazasının bağlanması idi. Müttəhim damğası yeyən Qətər bu 13 şərtin hamısın qəbul etmədi. Buna baxmayaraq, körfəz dövlətləri 4 ilə yaxın tətbiq edilən embarqoları aradan qaldırdılar. Körfəz dövlətlərinin bir ittifaqda olamsında sabiq Amerika Prezidenti Trampın rolu böyükdür. Tramp körfəz koalisiya yaratmağa və bu dövlətləri İsraillə yaxın əlaqələr qurmağa səsləyirdi. ABŞ vasitəsi ilə BƏƏ, Səudi Ərəbistanı, Bəhreyn karallığı və Misirin( digər körfəz dövlətləri də tədricən qatılacaq) İsraillə əlaqələr qurmağa başlaması, yeni bir güc koalisiyasının formalaşmasına dəlalət verir. Türkiyənin bölgədə son illər güc dairəsini genişləndirmək politikası çalxalanmaya səbəb olur və pik hədd isə demək olar ki, Aralıq dənizində baş verir.Türkiyə daha öncə də bir çox hərbi quru əməliyyatı keçirir ki, bu da bəzilərində aqresiya yaradır. Səbəb isə dənizlərdə olan petrol qaynaqlarıdı. ABŞ-nin Aralıq dənizində Yunanlara yardım etməsi, Cənubi Kipr Rum yönətiminə qarşı tədbiq etdiyi silah embarqosunu aradan qaldırması buna dəlalət verir.

II. Səudiyyə Ərəbistanı↔Türkiyə münasibətləri Qətərə və öldürülmüş müxalif jurnalist Kamal Qaşıqçıya görə destruktiv bir ampluaya girmişdi. 2018-ci ildə Kamal Qaşıqçı Türkiyədə vəliəhd Məhəmməd bin Salman tərəfindən öldürüldükdən sonra Türkiyə ilə eskalasiya pik həddə çatdı. S.Ərəbistanı 2020-ci ildə Türkiyəyə qarşı bir neçə sektorda embarqolar tətbiq elədi. Gərginlik yaşanana qədər tərəflər arasında ticari dövriyyə 6 milyarda yaxın idisə də, konfliktdən sonra bu rəqəm 3,5-ə endi. Körfəz dövlətləri ilə bu yaşananlar Türkiyə iqtisadiyyatında bir xeyli boşluqlar yaratdı. Lakin son zamanlar Türkiyə Qaşıqçı davasını S.Ərəbistanına ötürdükdən sonra düyünlər açılmağa başladı. 2022-ci ildə 2 tərəf diplomatiyanın qapılarını genişləndirdilər. Prezident Ərdoğan kral Salman bin Abdülaziz El Suudi ilə, vəliəhd şahzadə Məhəmməd bin Salmanla da yaxın görüşmələr keçirtdi və mövcud olan embarqoların aradan qaldırılması istiqamətində müsbət addımlar atdılar. Bu embarqoların ardan qalxmasının şahidi ola bilərik. Ərdoğan təkcə bu körfəz dövləti ilə kifayətlənməyərək, BƏƏ, Misir, İsraillə də münasibətləri nizama salmağı bacardı. 14 ildən sonra ilk də bir İsrail Prezidenti(İsak Hersoq) Türkiyəyə səfər etdi. Bu səfər yeni əlaqələrin başlanğıcını qoyaraq artıq Türkiyənin bölgədə önəmli bir aktor olduğu mesajını verdi. İsrail tərəfi “alçaq kreslo”, “Göy Mərmərə” böhranları ilə( Türkiyə nümayəndəsini alçaq bir kresloda əyləşdirmələri; Qəzzaya yardım aparan gəmiyə basqın edilməsi) vəziyyəti dağıdıcı bir məcraya sürüklədi. Fələstin məsələsi isə tərəflar arasında anlaşmazlığın kulminasiya nöqtəsi olmuşdu. Ancaq indi buzlar əriməyə başladı. İsrail Türkiyədən İrana və onun dəstəklədiyi Həmasa qarşı istifadə etməyə səy göstərir. Türkiyə də İsrail vasitəsilə hərbi və iqtisadi gücünü arılrmağı planlaşdırır.

III. Türkiyə↔Misir münasibətləri 9 il idi axarında deyildi. İki tərəf arasında əvvələr də gərginliklər olsa da, əsas münaqişə 2013-cü ildən başladı. 2013-cü ildə sabit prezident Əbdülfəttah Əl-Sisinin sabiq prezident “Müsəlman Qardaşları” hərəkatının rəhbəri Məhəmməd Mursini çevrilişlə devrməsi iki tərəf arasında nifaq saldı. Mursi Türkiyə ilə danışıqların tərəfdarı idi və Suriya məsələsini birlikdə həll edə bilmək üçün səylər göstərirdi. Lakin tərəflər arasında potensial təhlükə mövcud deyil, sadəcə əlaqələr soyuq şəkildədir. Xüsusilə də, Türkiyənin Livyada üstünlükləri və Livya hökuməti ilə dəniz anlaşması Misiri çox narahat edən amillərdən idi. Misir isə bunun əksinə olaraq, Livyanın şərqində ağalıq edən Xəlifə Xaftərə dəstək verir, həmçinin Yunanistan tərəfiylə də nizamlı siyasət yeridir. Bu iki tərəf tez-tez Türkiyənin əleyhinə fikirlər səsləndirir, Livya ilə Türkiyə arasında imzalanan dəniz müqaviləsini rədd edirlər. Çünki bu anlaşma onlara sərf etmir. 2019-cu ildə imzalanan bu müqavilə tərəflərə Aralıq dənizinin sərvətləri üzərində sahiblik etmə imkanı yaratdı. Müqavilə Aİ tərəfindən konstruktiv qəbul edilməsə də, BMT tərəfindən ratifikasiya edilib. Misir Türkiyənin bölgədə super güc olmasından, dənizlərdə ağalıq etməsindən ehtiyat edir. 2020/21 yenə bu iki tərəfli böhranın uzlaşma nöqtəsi oldu. Tərəflər arasında yumşaq güc istifadəyə daxil oldu.
IV. Türkiyə↔Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri konflikti də yuxarıdakı komponentlərdən qaynaqlanır. Bunlardan əlavə Türkiyə tərəfi BƏƏ-ni uğursuz 15 iyul çevrilişinə maliyyə yardımı etməklə ittiham edir. 2021-ci ildə Ərdoğan BƏƏ ilə yeni bir dövrün başlandığını bildirmişdi. Bu çıxışdan sonra tərəflər arasında müxtəlis sferalara aid 13 müqavilə imzalandı. Hətta BƏƏ-nin yaxın gələcəkdə Türkiyəyə 20 milyard dəyərində investisiya qoyacağı da gözlənilir. Amerika ilə yaşanan ixtilaftdan sonra Türkiyənin valyutasında bir xeyli düşüş yaşandı. Hal-hazırda iqtisadi çətinliklər yaşanmaqdadır. Lakin Ərdoğanın körfəz dövlətləri ilə aradakı səddi qaldırması və iqtisadi axını bərpa etməsi hesab edə bilərik ki, Türkiyə üçün böyük avantajlar qazandıracaq.

V. Türkiyənin NATO dövləti olması həm müsbət, həm də mənfi çalarlara malikdir. Türkiyənin 16 yerində ABŞ bazaları , 15 yerində isə NATO radarları mövcuddur. Türkiyənin NATO üzvü olması təhlükəsislik baxımından müəyyən qədər qaranti yaradır. Lakin tam bir super güc olmasına da əngəl törədir. NATO Türkiyəni bölgədə balans yaradacaq bir güc olaraq dəyərləndirməkdədir. Həmçinin Türkiyənin alyansın üzvü olması Rusiyanı da ehtiyatlı davranmağa vadar edir. Rusiya-NATO qarşıdurmasında Türkiyə önəmli bir mövqeyə malikdir. Dünya təkqütblülük uğrunda mübarizənin şahidi olacaq. Bu yeni sistemdə Çinin rolu olduqca güclüdür. Çin və Türkiyə əlaqələri artan xətt üzrə getməkdədir. Rusiyanın Ukraynada zəiflədilməsi Türkiyəyə Suriyada və ətraf bölgədə əl-qolunu genişləndirmək imkanı qazandırdı. Həmçinin Şimali İraq Kürdistan Müxtariyyəti ilə danışqlar apararaq İraqın şimalında terrorizmə qarşı mübarizə daha da gücləndi. Türkiyə son zamanlarda hərbi gücünü 2 qat artırıb. Türkiyə artıq Balkanlarda, Afrikada, Orta Şərqdə, Körfəzdə, boğazlarda, dənizlərdə, Cənubi Qafqazda, hətta müəyyən qədər Avropada da öz yerini alıb!
Yaxın gələcəkdə Türkiyənin öndə gedən bir siyasi, hərbi güc olacağını görə bilərik! Yeni dünya nizamı tam formalaşsa, Türkiyə bu sistemdə önəmli bir aktor olacaq!

Elman Vəliyev
Siyasi ekspert