Estoniya Xarici İşlər Nazirliyi (XİN) İran səfirini çağıraraq Tehranın Rusiyanın Ukrayna ərazisinə hücumunu və İranda insan haqlarının əhəmiyyətli dərəcədə pozulmasını dəstəkləməsini kəskin şəkildə pisləyib.

Modern.az xarici KİV-ə istinadən xəbər verir ki, Estoniya birmənalı şəkildə Rusiyanın Ukraynaya qarşı hücumuna verdiyi dəstəyi, o cümlədən, İranın Rusiyaya hücum pilotsuz təyyarələri vermək qərarını qınayıb.

“Hücum pilotsuz uçan aparatlarının istifadəsi çoxsaylı mülki əhalinin ölümü və Ukraynanın infrastrukturuna böyük ziyan vurması ilə nəticələnib. Estoniya İran hökumətini bu əsassız hücuma hər cür dəstəyi tamamilə dayandırmağa çağırır”, - deyə XİN başçısı Reinsalu bildirib.

Estoniya XİN, həmçinin İran vətəndaşlarının və sakinlərinin edam edilməsini, yüzlərlə insanın ölümünə səbəb olan zorakılıq dalğasını pislədiyini bəyan edib.

İran İsfahan yaxınlığında pilotsuz təyyarə hücumuna görə İsraili günahlandırıb və qisas alacağını iddia edib.

İranın BMT-dəki nümayəndəsi Əmir Səid İrəvani BMT baş katibinə məktub yazaraq, ilkin araşdırmaların şənbə gecəsi baş verən hücuma görə İsrailin məsuliyyət daşıdığını göstərdiyini bildirib.

Məktubda deyilir: “İran öz milli təhlükəsizliyini müdafiə etmək və İsrail hər hansı təhdid və ya yanlış hərəkətinə lazım bildiyi vaxt və yerdə cavab vermək kimi qanuni və təbii haqqını qoruyur”.

Heç bir itkiyə səbəb olmayan hücum İran və Qərb dövlətləri arasında Tehranın nüvə fəaliyyətləri, silah tədarükü və ölkədə aylarla davam edən anti-hökumət etirazları ilə bağlı gərginliyin yaşandığı bir vaxta təsadüf edib.

İsrail dəfələrlə bəyan edib ki, Tehranın nüvə və ya raket proqramları ilə bağlı diplomatiyası uğursuz olarsa, İran hədəflərinə hücumlar təşkil edə bilər.

İsrailin əlində çox geniş miqdarda PUA-lar mövcuddur. Ancaq 1000 km-dən uzaq məsafələrdə vəzifələr yerinə yetirə biləcək PUA-ları haqqında məlumat yoxdur. Bəlkə də İsrail yeni, daha uzaq mənzilli HALE (High Altitude Long Endurance) tipli PUA hazırlayıb. Bu isə onun döyüş sınağı olub. Ona görə heç bir variantı istisna etmək olmaz.

Bu sözləri Axar.az-a açıqlamasında hərbi ekspert Ədalət Verdiyev deyib.

O bildirib ki, İrana zərbələrin İsrail tərəfindən endirildiyinə dair heç bir rəsmi məlumata malik deyilik:

“İran bu zərbələrin kim tərəfindən, nə ilə endirildiyinə dair fakt və sübutları ictimaiyyətə təqdim etməyib. Təbii ki, 1500-1600 km İsraildən aralıda yerləşən hədəflərə, xüsusilə də nüvə tədqiqatı ilə məşğul olan obyektlərə zərbələr endirilməsi suallar yaradır. Çünki hazırda İsrailə məxsus ən uzaq məsafəni qət edən PUA 1000 km-lik mənzilə sahibdir. Məsafənin daha uzun olması həmin PUA-ların tətbiqi faktını müəyyən şübhə altına alır”.

Ekspert həmçinin vurğulayıb ki, İsrail PUA istehsalı potensialında ABŞ-la rəqabət aparan bir ölkədir:

“Hazırda dünyada İsrail, ABŞ və Türkiyə bu sahədə ilk 3 yeri bölüşürlər. Ona görə də İranda hansısa sürü şəklində PUA-nın tətbiqini istisna edə bilmərik. Sadəcə bunların haradan buraxıldığı və hansı modelə aid olduğuna dair dəqiqləş məlumat yoxdur”.

Sabiq səfir Asoke Mukerji

Hindistan Birləşmiş Millətlər Təşkilatının (BMT) 51 ilk təsisçisindən biridir. Hindistan 1947-ci il avqustun 15-də Britaniyadan müstəqillik əldə etdikdən sonra BMT-nin ilk üzvlərindən biri olub.

Xanım Vicaya Lakşmi Pandit 19 sentyabr 1947-ci ildə BMT Baş Assambleyasında müstəqil Hindistanın ilk əsas bəyanatını səsləndirib. O qeyd edib ki, “böyük dövlətlər bir-birinə yaxınlaşmaq əvəzinə, bir-birindən daha da uzaqlaşırlar. Hadisələrin bəlkə də bəşəriyyət üçün yeni və məhvedici fəlakətə doğru getdiyinə dair gərginlik, təlaş, həyacan və narahatlıq hissi var...”.

Hindistanı “Soyuq Müharibə”nin ideoloji qarşıdurmasının bir hissəsi etmək cəhdlərinə qarşı çıxan xanım Pandit deyib ki, “ideologiya praktikadan daha az əhəmiyyət kəsb edir. Qida, geyim, ev, təhsil, tibbi xidmətlər – bunlar bizə lazım olan şeylərdir”.
Müstəqil Hindistan BMT-ni Hindistanın sosial-iqtisadi transformasiyası üçün dəstəkləyici qlobal çərçivə kimi gördüyünü açıq şəkildə ifadə edib.

Bu baxış son 75 il ərzində qorunub saxlanılmışdır. İki böyük nailiyyət Hindistanın BMT-yə verdiyi töhfəyə miras olaraq qalır. Birinci nailiyyət 1960-cı ilin dekabrında BMT Baş Assambleyası tərəfindən yekdilliklə qəbul edilmiş tarixi “Dekolonizasiya Qətnaməsi” ilə keçmiş müstəmləkə ölkələrinə BMT Baş Assambleyasının müstəqil üzvü olmağa imkan verən beynəlxalq münasibətlərin demokratikləşdirilməsi üzrə uğurlu kampaniyadır.

İkinci nailiyyət davamlı inkişaf məsələlərinin BMT və onun ixtisaslaşmış qurumlarının əsas gündəminə çıxarılması nəticəsində 2015-ci ilin sentyabrında 17 dayanıqlı inkişaf məqsədindən ibarət olan “2030-cu il Gündəliyi”nin yekdilliklə qəbul edilməsidir. Dayanıqlı İnkişaf Məqsədləri sağlamlıq, təhsil, gender, enerji, məşğulluq, infrastruktur, bərabərsizlik, şəhər artımı, istehlak, quruda, dənizdə və havada ətraf mühit kimi sahələri əhatə edir.

Bu iki nailiyyət Hindistanın ümumi dəyərlər və maraqlar əsasında BMT Baş Assambleyasının digər üzv dövlətləri ilə fəal diplomatik əlaqəsi nəticəsində mümkün olub.

1961-ci ildə Hindistan “Soyuq Müharibə”nin qarşıdurma bloku siyasətinə qoşulmağı rədd edən Qoşulmama Hərəkatının həmtəsisçisi oldu. Bu gün BMT Baş Assambleyasının 193 üzv dövlətindən 120-i Qoşulmama Hərəkatının üzvüdür.

1964-cü ildə Hindistan 77 yeni müstəqil inkişaf etməkdə olan ölkələrin sırasında “77-lər Qrupu”nu (G77) yaratdı. Bu qrup hazırda BMT Baş Assambleyasının 134 üzv dövlətini özündə birləşdirir. “G77”nin hərəkətverici qüvvəsi onun 1967-ci ildə qəbul etdiyi Əlcəzair Xartiyasına əsaslanan ədalətli yeni beynəlxalq nizamın yaradılmasıdır. “2030-cu il Gündəliyi” isə BMT-də “G77”nin əsas marağıdır.

Demokratiya və davamlı inkişafa yer verilməsi BMT və onun ixtisaslaşmış qurumlarının son 75 il ərzində fəaliyyətinə mahiyyət əlavə edib. BMT-nin “2030-cu il Gündəliyi”nin preambulasında vurğulanır: “Sülh olmadan davamlı inkişaf və davamlı inkişaf olmadan sülh ola bilməz”.

Bununla belə, beynəlxalq sülh və təhlükəsizlik getdikcə daha çox təhdid altındadır: ilk növbədə BMT Təhlükəsizlik Şurasının səmərəsiz olması səbəbindən. Hazırda BMT Təhlükəsizlik Şurasının gündəmində Konqo Demokratik Respublikası, Cənubi Sudan, Mali, Mərkəzi Afrika Respublikası, Liviya, Suriya, Yəmən, Yaxın Şərq, İraq, Əfqanıstan, Myanma və Ukrayna da daxil olmaqla 50-dən çox münaqişə var. Bu münaqişələr bütün qitələrdə demək olar ki, 90 milyon insanı köçkün vəziyyətinə salıb.

BMT Təhlükəsizlik Şurasının özünün 2020-ci ilin martında qəbul etdiyi 2513 saylı qətnaməsi ilə təsdiq edilmiş “Doha Sazişi”ni dəstəkləməkdən imtina etməsi nəticəsində Əfqanıstanda sürətlə pisləşən vəziyyət Əfqanıstan əhalisinin yarısını (təxminən 20 milyon qadın) təhsil və məşğulluq kimi əsas insan hüquqlarından məhrum edib. Bu hüquqlar “2030-cu il Gündəliyi”nin həyata keçirilməsinin ayrılmaz hissəsidir.

Beynəlxalq sülh, təhlükəsizlik və inkişafa qarşı çıxan bu çağırışlara cavab olaraq Hindistanın Baş naziri Narendra Modi 2020-ci ilin sentyabrında BMT-nin 75-ci yubiley Zirvə Toplantısında multilateralizmi insan mərkəzli etmək üçün iddialı islahat layihəsini təklif etdi.
Bu layihənin iki əsas məqsədi var: BMT daxilində, xüsusən də BMT Təhlükəsizlik Şurasında islahatların aparılması və bəşəriyyətin üzləşdiyi ümumi çağırışlara cavab vermək üçün qlobal çərçivə yaratmaq məqsədilə bir-biri ilə əlaqəli çoxtərəfli təşkilatlarda (BMT, onun ixtisaslaşmış qurumları, Beynəlxalq Valyuta Fondu, Dünya Bankı və Dünya Ticarət Təşkilatı) islahatların aparılması.

BMT üzvlərinin böyük əksəriyyətini təşkil edən inkişaf etməkdə olan ölkələr BMT və digər çoxtərəfli institutların daha səmərəli və cavabdeh olması üçün islahatların aparılmasında birbaşa iştirak edirlər. “2030-cu il Gündəliyi”nin 16.8 saylı dayanıqlı inkişaf məqsədində deyilir ki, “inkişaf etməkdə olan ölkələrin qlobal idarəetmə institutlarında iştirakını genişləndirmək və gücləndirmək” məqsədilə çoxtərəfli institutlarda islahatlar aparmaq sahəsində BMT Baş Assambleyasının yekdil öhdəliyi var.

12-13 yanvar 2023-cü il tarixlərində Hindistanda “İnsan mərkəzli İnkişaf naminə Qlobal Cənubun Səsi” adlı virtual sammit keçirildi. Hindistanın bu təşəbbüsünün əhəmiyyətinin miqyasını anlamaq üçün 125 ölkənin, o cümlədən Afrikadan 47, Asiyadan 31, Latın Amerikası və Karib dənizi hövzəsindən 29, Okeaniyadan 11 və Avropadan 7 ölkənin bu təşəbbüsə qoşulduğunu nəzərə almaq lazımdır. İştirakçı ölkələri prioritet olan və mövcud çoxtərəfli institutların əhəmiyyətli nəticə əldə edə bilmədiyi davamlı inkişaf məsələləri ilə bağlı ümumi narahatlıqlar bir araya gətirmişdi.

Qlobal Cənub Zirvə Toplantısının nəticələri “G20”nin hazırkı sədri olan Hindistan tərəfindən “G20” prosesinə inteqrasiya ediləcək. “G20”nin növbəti iki sədrinin, yəni Braziliya (2024-cü il) və Cənubi Afrika Respublikasının (2025-ci il) Qlobal Cənub Zirvə Toplantısının mühüm iştirakçıları olması əlamətdar bir haldır.

Paralel olaraq, Hindistanın bu təşəbbüsü BMT-nin 2024-cü ilin sentyabrında Nyu-Yorkda keçirilməsi planlaşdırılan “Gələcəyin Zirvəsi” sammitinə hazırlığa mühüm töhfə verir.

Bu proseslər vasitəsilə “islahata uğramış multilateralizm”ə nail olmaq üçün dünya liderlərindən son üç ildə konstruktiv beynəlxalq əməkdaşlığı ləngidən təbii və texnogen fasilələrdən sonra beynəlxalq vəziyyətə yenidən baxmaq tələb olunacaq.

Bu kontekstdə BMT-nin “Gələcəyin Zirvəsi” sammitinin 2025-ci ildə, yəni təşkilatın 80 illik yubileyinin qeyd edildiyi bir vaxtda BMT Baş Konfransının çağırılması barədə qərarı məqsədəuyğun olardı. Diplomatiya, dialoq və inkişafın aparıcı səsi kimi Hindistan bu məqsədin təmin edilməsində böyük rol oynamalıdır.

***

(Sabiq Səfir Asoke Mukerji Hindistan Xarici Xidmətində 37 ildən çox işlədikdən sonra 2015-ci ilin dekabrında Nyu-Yorkda Hindistanın Birləşmiş Millətlər Təşkilatındakı Daimi Nümayəndəsi kimi təqaüdə çıxıb)

İrana dron zərbələrinin endirilməsindən sonra İsrail mümkün cavab zərbələrinə qarşı hazırlıq tədbirləri görməyə başlayıb.

Bunu "The Times of Israel" nəşri yazıb.

Bildirilib ki, rəsmi Tehran zərbələrə görə İsraili günahlandırdığı üçün hazırda cavab zərbələrinin endirilməsi ehtimalları qiymətləndirilir və preventiv tədbirlər həyata keçirilir.

Həmçinin İranın digər ölkələrdəki İsrail vətəndaşlarını hədəf almasının mümkünlüyü qeyd olunub. Belə ki, yəhudi turistlər, rəsmi şəxslər və xarici dövlətlərdə yerləşən İsrail səfirlikləri və diplomatik korpus nümayəndələrinə hücumların baş verməsi ehtimalına qarşı addımlar atılmağa başlanıb.

Qeyd edək ki, İranın İsfahan şəhərindəki hərbi zavoda və bir sıra digər regionlarındakı hərbi obyektlərə dron zərbələri endirilib. Hava hücumunun İsrail tərəfindən həyata keçirildiyi iddia olunsa da, bu barədə rəsmi açıqlama verilməyib.

Pakistanın Pişəvər şəhərində məsciddə törədilən partlayış nəticəsində ölənlərin sayı 93-ə çatıb.

Avrasiya.net xəbər verir ki, bu barədə Geo TV məlumat yayıb.

Məlumata görə, partlayışda 200-dən çox zərərçəkən şəxs xəstəxanaya çatdırılıb, onlardan 100-ə yaxınının müalicəsi davam edir, qalanları isə evə buraxılıb.

Hayber-Paxtunxva əyalətinin başçısı Məhəmməd Əzəm Xan bütün bölgədə bir günlük matəm elan edib.

Qeyd edək ki, ötən gün Pakistanın Pişəvər şəhərindəki (Hayber-Paxtunxva əyalətinin mərkəzi) məscidlərin birində terror aktı törədilib.

Pakistanın Peşavar şəhərindəki məscidlərin birində terror aktı törədilib.

Partlayış nəticəsində ölənlərin sayı 44-ə çatıb.

Bu barədə "Davn" qəzeti məlumat yayıb.

Daha 157 nəfərin yaralandığı bildirilib

Bir sıra ölkələrin səfirlikləri İrandakı fəaliyyətlərini dayandırmaq istəyir.

Avrasiya.net Trend-ə istinadən xəbər verir ki, Azərbaycan səfirliyi İranı tərk edən yeganə dipmissiya olmaya bilər.

Belə ki, Azərbaycan səfirliyinə qarşı terror hücumu ardından da İranda baş verən hadisələr, müxtəlif vilayətlərdəki raket hücumları bir sıra ölkələrin səfirliklərini də ölkəni tərk etməyə vadar edə bilər. Artıq bəzi ölkələrin səfirlikləri əməkdaşlarının Azərbaycan üzərindən çıxarılması haqda düşünürlər.

Qeyd edək ki, 27 yanvar 2023-cü il tarixində Bakı vaxtı ilə səhər saat 8:30 radələrində Azərbaycan Respublikasının İran İslam Respublikasındakı Səfirliyinə terror hücumu olub. Hücum edən şəxs avtomat silahla mühafizə postunu yararaq, mühafizə xidmətinin rəisi Orxan Əsgərovu qətlə yetirib. Səfirliyin iki nəfər mühafizə əməkdaşı da hücumun qarşısını alarkən yaralanıblar. Hazırda hadisənin istintaqı aparılır.

Yunanıstan Hərbi Hava Qüvvələrinə aid qırıcı təyyarə dənizə düşüb.

Avrasiya.net "TRT Haber"ə istinadən xəbər verir ki, "F-4" tipli qırıcı Andravida şəhəri yaxınlığında, İon dənizi səmasında olarkən suya düşüb.

Qəza zamanı təyyarənin göyərtəsində pilot və köməkçisi olub. Onların katapult etdiyi ehtimal edilir.

Hazırda axtarış-xilasetmə işləri davam etdirilir, səbəb araşdırılır.

Azərbaycan Demokratik İslahatların İnkişafı Mərkəzinin sədri, tanınmış jurnalist Cavid Şahverdiyev 2023-cü il yanvarın 27-də Azərbaycanın İrandakı səfirliyinə edilən silahlı hücumla bağlı Pakistan (https://ww.pakistanintheworld) və Rusiyanın (https://www.politrus.com) nüfuzlu saytlarında yazılar dərc edib.

Müəllif qeyd edib ki, bu hadisə birbaşa olaraq Azərbaycan dövlətinə qarşı yönəlmiş terror aktıdır və beynəlxalq hüququn pozuntusudur.

C.Şahverdiyev yazıda vurğulayıb ki, diplomatik münasibətlər haqqında 1961-ci il Vyana Konvensiyası, Konsulluq əlaqələri haqqında 1963-cü il Vyana Konvensiyası, BMT-nin immunitet və imtiyazları haqqında 1946-cı il Konvensiyası kimi sənədlər beynəlxalq müdafiədən istifadə edən xarici dövlət nümayəndəsinə, onun xidməti və ya yaşayış sahələrinə, yaxud nəqliyyat vasitələrinə hücumu yolverilməz hesab edir.

1961-ci il Vyana Konvensiyasının 22-ci maddəsində qeyd edilir ki, “diplomatik nümayəndəliklərin binaları istənilən müdaxilədən, zərər yetirilməsindən qorumaq, nümayəndəliyinin rahatlığının hər cür pozulması hallarının qarşısını almaq üçün qəbul edən dövlət bütün müvafiq tədbirləri görməlidir.

Bu terror aktı göstərdi ki, İran Diplomatik Əlaqələr haqqında Vyana Konvensiyasından irəli gələn səfirliyin mühafizəsinin və onun əməkdaşlarının təhlükəsizliyinin təmin edilməsi ilə bağlı öhdəliyini yerinə yetirməyib.
Yazıda məlum terror aktının SEPAH tərəfindən həyata keçirildiyi və buna görə İranın Azərbaycandan üzr istəməsi vurğulanıb.

Yazılsrın tam mətnləri aşağıdakı linklərdə:

https://pakistanintheworld.pk/live/iran-supposed-to-act-responsible-after-attack-on-azerbaijan-embassy/
https://www.politrus.com/20230129/azerbaycan-iran-4/