Azərbaycan sevdalı dünya şöhrətli jurnalist - Leyla Vəkilli
Azərbaycan və türk xalqının ortaq dəyəri olan dünya şöhrətli Leyla Vəkillinin doğum günü ərfəsində onun parlaq ruhuna itihaf etdiyim bu yazı onun geniş diapazonlu və çox sahəli yaradıcılığının müəyyən çalarlarını ehtiva edir. İnşallah gəlcək tədqiqatlarda onun şəxsiyyətini və yaradıcılığını daha dərindən öyrənəcəyimizə ümid edirəm.
Leyla Vəkillinin duyğularını mənə doğmalaşdıran onun kimi mənimdə uşaqlıq illərimin heç görmədiyim vətən haqqında xarirələrlə bağlılığı idi. Həyatımda ən çox təəssüf etdiyim məqamlardan biridir Leyla Vəkilli ilə şəxsi tanışlığımın olmaması. Tək ona görə yox ki, dünya miqyasında tanınmış jurnalist idi. Jurnalist deyib keçməyək, Leyla xanım sıradan bir jurnalist deyil, eyni zamanda hərbi jurnalist, Afrika, Latın Amerikası, Yaxın Şərq- Fələstində müharibə, Nikaraqua və Əlcəzairdə vətəndaş müharibələrinin içində yer alan bir jurnalist idi. Təəssüfüm, çox zəngin həyat yolu keçən dünyagörüşlü bir insanla ünsiyyətlə bərabər, qohum kimi həmişə mənə maraqlı şəxsiyyət kimi görünən Leyla xanımın xarakterində , simasında fərqli coğrafiyalarda, fərqli rejimlərdə, fərqli mədəniyyətlər və fərqli təbəqələrdə yaşamaqlarına baxmayaraq, eyni soy - kökdən olan qohumlarla oxşarlığı, bir ocağın fərqli cəmiyyətlərə səpələnən övladlarının bənzərliyinin müqayisəsi idi. Müqayisə o qədər böyükdür ki!
Şərur-Dərələyəzin Çivə kəndindən Sorbonnoya qədər gedən yol və Çivədən sovet rejiminin amansız basqıları və Stalinin köçürülmə siyasətinin qurbanları kimi Bakıya, Bərdəyə gedən yolda ölüm-dirim, həyatda qalmaq savaşı! Bəzən fikirləşirəm , onunla görüşsəydim söhbəti hardan başlayacaqdım? Ortaq yerimiz ata-babalarımızın yurd yeri Çivə idi, bəlkədə ordan başlayacaqdıq, başlanğıcdan.. Leyla xanımın atası Həsənalısultan bəy Vəkilov Azərbaycanın ilk ali təhsilli hüquqşünaslarındandır. O, 1887-ci ildə, Şərur-Dərələyəz qəzasının Çivə kəndində anadan olub. İlk orta təhsilini İrəvan gimnaziyasında aldıqdan sonra, Rusiyada Xarkov Dövlət Universitetinin hüquq fakultəsini bitirib. 1930-cu illərə qədər Tiflis Dairə məhkəməsində çalışıb. Orada Mariya adlı bir gürcü xanımla evlənib. 
Mühacirətə getmək məcburiyyətində qaldıqda Mariya xanım onunla getməkdən imtina edib. 1930-cu ilərdə Türkiyəyə mühacirət edir. Türkiyədə Kırım türkü olan Safiyə adlı xanımla ailə quran Həsanalısultan bəy vəkilov Parisə köçür və orada 21 fevral 1932-ci il tarixində ailənin yeganə övladı balaca Leyla dünyaya gəlir. Bir müddət sonra ailə yenidən İstanbula qayıdır.
İstanbulda uşaqlığı keçən Leyla Vəkilli 1 saylı Notre Dame fransız Gimnaziyasında təhsil alır. Daha sonra, Fransanın ən qədim və ən məhşur ali təhsil müəssisəsi olan Sorbonne Universitetinin Sosiologiya fakultəsini bitirir. Fransada jurnalist kimi fəaliyyətə başlayan Leyla Vəkilli həmçinin Sorbonno Universitetində dərs deyir. Dünyanın nəhəng media orqanlarından sayılan 184 ölkədə bürosu olan Sipa- Press Agentliyində çalışır, jurnalist fəaliyyəti ilə bağlı dünyanın ən qaynar nöqtələrində yer alır. Əlcəzairdə ağır avtomobil qəzasına düşərək ölümlə üzləşir. Sınıq sümüklərinə məhəl qoymayaraq, elə oradaca 1965-ci ildə marksist-inqilabçı və siyasətçi Argentinalı Ernesto Çe Gevara ilə görüşü tam 3 saat davam etdirir. 1962- ci ildə Fransada Türk inqilabçı poyeziyasının banisi, şeirləri vətən həsrətli Nazim Hikmətlə görüşür. Leyla xanım hərbi hadisələri siravi insanların gözü ilə yayımlayan, 20 min tirajla çap olunan " Defi" jurnalının baş redaktoru olur.
Eyni zamanda Fransada Türk film festivalının qurucularından biri kimi tarixə düşür. Leyla Vəkilli: "Mənim uşaqlığım vətən haqqında hekayələrlə keçib. Atamın Azərbaycandan çox sayda dostları var idi. Mən rus dilini bilirəm, atam belə istəyirdi, rus dili və ədəbiyyatı onun çox xoşuna gəlirdi. Hər cümə axşamı Azərbaycanlı ailələr bizim evimizə toplaşardılar, eləcədə nənəm Şirin Səfiyevanın əmisi oğlu- Türkiyənin görkəmli rəssamı İbrahim Safi. Beləliklə, Azərbaycanda baş verənlərlə bağlı uzun müzakirələr başlanırdı. Hətda nə baş verdiyini bilməsələrdə söhbət etməyə mövzu tapırdılar."
"Hardansınız? deyə soruşulduqda - Mən Azərbaycanlıyam! Ömrünün bəlli bir yaşına qədər nə Azərbaycanı görən, bütün qohumları ilə əlaqəsi olmayan Leyla xanım balə cavab verərdi. O, 79 yaşında o, Bakıdan qohumları hüquqşünas Səməd Vəkilov və Aygün Vəkilovanın axtarışları nəticəsində əlaqə qurulur. Sonra S.Vəkilov ona əmiləri görkəmli dövlətxadimləri İlyas və Qəzənfər Vəkilovların şəkilini yollayır. Ömrü boyu qohumlarını axtaran, axtarış zamanı Hindistana qədər gedib çıxan, sadəcə soyad bənzərliyi olduğunu bilib ümidləri boşa çıxan Leyla xanım əlindəki fotolara baxıb bir neçə gün ağlayır. Heç üzünü görmədiyi, şəkildə gördüyü əmisi Azərbaycanın görkəmli iqtisadçısı və dövlət xadimi, iqtisadçı İlyas Vəkilov idi. İlyas Vəkilov Naxçıvan MSSR Xalq Komissarları Sovetinin sədri, Bakı Şəhər Soveti Plan komissiyasının sədri kimi mühüm vəzifələrdə çalışmışdı. Fərqli rejimlər və cəmiyyətlər belə, bu insanların əsalətini əlindən ala bilmədi. 79 yaşında o, ata-baba yurdu Çivəyə gələ bilməsə də, Bakıya gəlir. " Bir qadının, 79 yaşında bundan böyük bir şey arzulayarmı?- deyir Leyla xanım Vəkilli. 1996-cı ilə qədər Fransada yaşayan Leyla xanım, həmin il Türkiyəyə, Bodrumun Muğla şəhərinə köçür. 
26 noyabr 2017- ci ildə 85 yaşında vəfat edən Leyla xanımın fəaliyyəti- beynəlxalq hərbi jurnalistin, ssenaristin, rejissorun mirası Azərbaycanda yetərincə tanınmasada, tanıdılması ümüdü ilə Allahdan rəhmət diləyirəm. Azərbaycan əsilli, dünya şöhrətli yurddaşımızın ruhu şad məkanı cənnət olsun!
Leyla Calalova
Tarix elmləri üzrə fəlsəfə doktoru
