"Metsamor"un təhlükəsiz fəaliyyətinə heç kim təminat vermir
"Region üçün böyük fəlakət mənbəyi olan Metsamor Atom Elektrik Stansiyası (AES) fəaliyyətini davam etdirir və təəssüf ki, region ölkələri və beynəlxalq ictimaiyyət bu məsələyə adekvat münasibət göstərmir. Necə ki, uzun illər Azərbaycan torpaqlarının Ermənistan tərəfindən işğal olunmasına göz yumublar, eləcə də Metsomor AES-in bağlanmasını istəmirlər. Halbuki, hər an baş verməsi mümkün olan qəza regionun radioaktiv çirkələnməsinə səbəb olacaq".
Avrasiya.net xəbər verir ki, bu sözləri Milli Məclisin Təbii ehtiyatlar, energetika və ekologiya komitəsinin sədri Sadiq Qurbanov "AzPolitika.info"-ya açıqlamasında bildirib.
Millət vəkili əvvəlcə AES-in yerləşdiyi coğrafiyaya diqqət çəkir. Qeyd edir ki, stansiya Türkiyə sərhədindən 16 km, İran Sərhədindən 60 km, Azərbaycan sərhədindən 120 km, Gürcüstan sərhədindən 110 km, İqdır şəhərindən 28 km, Tarixi İrəvan şəhərindən isə 25 km məsafədə yerləşir. 1976-cı ildə istismara verilən, 2 blokdan ibarət olan AES-in hər blokunda 1 ədəd VVER-440 tipli reaktordan istifadə olunur. Bu reaktorlar isə köhnə nəsil və qoruyucu örtüyü olmayan reaktorlardır.
S.Qurbanov xatırladır ki, 1982-ci ildə Metsamor AES-in maşın zalında böyük yangın baş verib. 1983-cü ildə 3-cü və 4-cü blokların tikintisi başlanıb, lakin 1986-cı ildə Çernobıl qəzasından sönra tikinti tamam dayandırılıb: "1988-ci ildə baş vermiş Spitak zəlzələsindən sonra keçmiş SSRİ rəhbərliyi həm Çernobıl qəzasının, həm də Spitak zəlzələsinin fəsadlarından qorxaraq 1989-cu ilin yanvarında Metsamor AES-in fəaliyyətinin tam dayandırılmasına qərar verib. 1-ci blok sıradan çıxıb, 2-ci blok isə konservasiya olunaraq dayandırılıb. Zəlzələnin episentri Metsamordan 75 km məsafədə olub və 7 bal gücündə olan zəlzələ Spitak şəhərini dağıdaraq 25 min insanın ölümünə səbəb olub".
Komitə sədri bildirib ki, 1995-ci ildə Ermənistan hökuməti enerji böhranına görə beynəlxalq təşkilatların etirazlarına baxmayaraq Metsamor AES-in fəaliyyətini bərpa edib: "2014-cü ildə Ermənistan hökuməti AES-in istismarının 2026-ci ilədək uzadılması haqqında qərar qəbul edib. Bu məqsədlə Rusiya hökuməti Ermənistana 270 milyon dollar kredit və 30 milyon dollar qrant ayırıb. Amma bu vəsaitlər AES-in tam təhlükəsiz şəkildə fəaliyyətinə heç bir halda təminat vermir. Çünki stansiyada istifadə edilən VVER-440 tipli reaktor 1-ci nəsildir və 8 bal gücündə zəlzələyə hesablanıb. AES “Rosatom” tərəfindən nə qədər rekonstruksiya olunsa belə öz ömürünü başa vurub və regionda yalnız orada istifadə edilir".
Millət vəkili beynəlxalq təşkilatların, o cümlədən Avropa Parlamentinin, Avropa İttifaqının Şərq Tərəfdaşlığı Təşkilatının Metsamor AES-in tam bağlanmasının tərəfdarı olduğunu qeyd edib: "Onlar bəyanatlarında AES-in istismar müddətini başa vurmasını və AES-in seysmik aktiv zonada yerləşməsini əsas götürürlər".
Millət vəkili vurğulayıb ki, AES-də baş verə biləcək hər hansı qəza əvvəlcə Ermənistanın, sonra region ölkələrinin ərazilərinin radioaktiv çirklənməsinə, nəticədə ekoloji fəlakətə səbəb ola bilər: "Bundan əlavə Metsamor AES-in radioaktiv tullantılarının emalı, utilizasiyası üçün Ermənistanın heç bir potensialı, maliyyə mənbəyi və başqa imkanları yoxdur. Hər il AES-də min tonlarla bərk və maye halında radioaktiv tullantı əmələ gəlir. Bu tullantıların utilizasiyası necə həyata keçirilir? Hətta ən sadə metodla onların basdırılması ərazi baxımından Ermənistanda mümkün deyil. Maye halında olan radioaktiv tullantılar isə Araz çayına axıdılır. Bu isə çayın suyunun zəhərlənməsinə və nəticədə Azərbaycan ərazisinin radioaktiv çirklənməyə məruz qalmasına səbəb olur".
Komitə sədri aidiyyatı beynəlxalq təşkilatların, region ölkələrinin bu məsələyə biganə yanaşmamalı olduğunu qeyd edir: "Təəssüf ki, aidiyyatı beynəlxalq qurumlar təhlükə mənbəyi olan AES-in bağlanmasında israrlı mövqedə dayanmırlar. Hesabatlarla, bəyanatlarla kifayətlənirlər. Amma yaxın tarixdə baş vermiş AES qəzaları sübut edir ki, istismar müddətini başa vurmuş stansiya on milyonlarla insanın yaşadığı region üçün nə qədər böyük təhlükə mənbəyidir. Ona görə, bu məsələdə region ölkələri gərək fəaliyyətlərini əlaqələndirib, beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətini yendən bu məsələyə yönəltməklə, Metsamor AES-in qapadılmasına nail olsunlar".
