Türkiyə masası: Zelenski əslində nə təklif edir? - TƏHLİL
Zelenski “NATO-ya marağının itdiyini” və “Donbas və Krımla bağlı kompramisin tapılmasının mümkün olduğunu” açıqladı: bu, artıq Qərbin dəstəyini artırmaq üçün manevr xarakterli açıqlama yox, Rusiya işğalını dayandırmaq məqsədilə Moskvaya ünvanlanan mesajdır;
Rusiyanın ağır tələblərindən – Ukraynanın Donetsk və Luqanskın “müstəqilliyini” tanıması, Krımdan imtina etməsi, rusların istədiyi “neytral status”la razılaşması – imtina edəcəyi inandırıcı deyil, lakin Ukrayna rəhbərliyi müharibə meydanındakı mövcud vəziyyətdən çıxış edərək, Kremlin şərtlərini dəyişdirə biləcəyi, ən azı “uzunmüddətli atəşkəs”ə razı olacağı ehtimalını da dəyərlənirir.
Və bu təklifi Ukrayna-Rusiya xarici işlər nazirlərinin Türkiyədə keçiriləcək görüşündən öncə irəli sürməsi təsadüfi deyil. Lavrovun martın 10-da Kuleba ilə Antalyada görüşə razı olması da Moskvanın real vəziyyət fonunda şərtlərini müzakirə etmək niyyətindən xəbər verir.
Türkiyə masası hər iki tərəf üçün sərfəlidir:
- Rusiya üçün Fransa və Almaniyanın vasitəçiliyi Qərb cəbhəsi qarşısında “geri çəkilmək”, Çinin vasitəçiliyi strateji “rəqib” kimi gördüyü bu ölkənin önə çıxması deməkdir: Türkiyə həm Qərb cəbhəsinə qarşı təklənməmək üçün lazımlıdır, həm də regional kartları paylaşa biləcəyi ölkədir;
- Ukrayna üçün Çin Rusiyanın istəyinə yaxın mövqedən çıxış edə biləcək ölkədir, Rusiya ilə iqtisadi əlaqələrə
önəm verən Avropa “masası”nda isə daha çox itirə bilər: Türkiyə masasında Kiyev kompramisə getsə belə, bunun rusların ağır şərtləri çərçivəsində olmayacağı imkanı böyükdür;
Zelenski mövcud vəziyyətdə ən unikal variantı təklif edir:
Birincisi, ABŞ, Fransa, Almaniya və qonşu Türkiyənin iştirakı ilə Ukraynaya aid kollektiv təhlükəsizlik sazişi imzalansın: bu, Rusiyanın istədiyi “neytral status”un Kiyevin maraqlarına uyğun olan fərqli forması hesab oluna bilər; Ukrayna NATO-ya inteqrasiya məsələsini arxa plana keçirir, Rusiya hücumdan əl çəkir və adıçəkilən ölkələrin iştirakı ilə onun təhlükəsizliyinə kollektiv zəmanət verilir;
İkincisi, Krım və Donbas məsələsində hər iki ölkəni də qane edəcək həll yolu tapılır: Zelenski bildirir ki, “Ukraynanın bir hissəsi olmaq istəyən insanlar orada necə yaşayacaq, özünü Rusiya vətəndaşı kimi görənlər nə düşünür?!... Biz Krımı Rusiyanın ərazisi kimi tanıya bilmərik, Rusiya da buranın Ukrayna ərazisi olduğunu etiraf etməyəcək”;
Mümkündür ki, Kiyevin Krım və Donbas məsələsində güzəşti bu bölgələrdə birgə idarəçilik modelinin yaradılması kimi təklifləri ola bilər.
Rusiyanın bunu qəbul edəcəyi ehtimalı zəifdir, hərçənd, istisna deyil ki, müharibənin gedişi və vaxt uzandıqca sanksiyaların əyani təsiri Moskvanı “minimum qazanca” məcbur edə bilər. O da istisna deyil ki, martın 10-da Türkiyənin vasitəçiliyi ilə keçiriləcək görüşdə müəyyən irəliləyişlər də olsun. Lakin rusların masada maksimum istəklərinə nail olmaq üçün hücumların miqyasını artıracağı da bəllidir.
Asif Nərimanlı
