Elm, texnologiya və milli dəyərlərin sintezi-Azərbaycanın inkişaf modelinin əsasları
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının (AMEA) 80 illik yubileyində etdiyi çıxış yalnız elmi mühitə ünvanlanmış proqram xarakterli mesaj deyil, həm də ölkənin postmüharibə dövründəki milli inkişaf prioritetlərinin konturlarını müəyyən edən strateji konsepsiyadır.
Bunu Avrasiya-net-ə açıqlamasında Milli Məclisin deputatı Müşfiq Məmmədli deyib.
Deputat bildirib ki, bu çıxışda Prezident, Azərbaycanın İkinci Qarabağ müharibəsindən və 8 avqust Vaşinqton anlaşmasından sonra formalaşdırdığı yeni siyasi, iqtisadi və təhlükəsizlik reallıqları fonunda dövlətin gələcək inkişaf istiqamətlərini elmi əsaslarla müəyyən etməyin vacibliyini vurğuladı:
1.Yeni geosiyasi reallıqlar və milli inkişaf hədəfləri
Azərbaycan 2020-ci ildə ərazi bütövlüyünü və suverenliyini tam bərpa etməklə Cənubi Qafqazda yeni siyasi və təhlükəsizlik arxitekturasının formalaşdırıcısına çevrildi. 8 avqust 2025-ci ildə Vaşinqtonda imzalanan üçtərəfli Bəyannamə bu prosesin diplomatik mərhələsini tamamlayaraq regionda dayanıqlı sülh və əməkdaşlıq mühitinin bərqərar olması üçün əsas yaratdı.
Bu reallıq Azərbaycanın qarşısında elmi, texnoloji, sənaye və ekoloji transformasiya kimi yeni çağırışlar qoyur. Prezidentin vurğuladığı kimi, müstəqil və güclü Azərbaycan artıq təkcə enerji və təhlükəsizlik mərkəzi deyil, həm də elm və innovasiyanın daşıyıcısı olmalıdır.
2.Elmi və texnoloji inkişaf – gələcəyə gedən yol
AMEA-nın yubiley mərasimində dövlət başçısının diqqət çəkdiyi əsas istiqamətlərdən biri elm, təhsil və sənaye inteqrasiyasının dərinləşdirilməsi oldu. Bu yanaşma Azərbaycanın “bilik iqtisadiyyatı”na keçidini təmin etməklə ölkənin gələcək rəqabət qabiliyyətini formalaşdıracaq.
Prezidentin sözləri ilə desək, Azərbaycan elmi yalnız nəzəri istiqamətdə deyil, praktiki innovasiyaların, istehsalat texnologiyalarının və süni intellektin tətbiq sahəsində də aparıcı rol oynamalıdır. Bu, həm də gənc alimlərin və tədqiqatçıların yeni nəsil texnologiyalar əsasında yetişdirilməsini tələb edir.
3.Süni intellekt və rəqəmsal transformasiya
Prezident İlham Əliyev çıxışında rəqəmsal transformasiya və süni intellekt texnologiyalarının dövlət siyasətinin əsas prioritetinə çevrildiyini qeyd etdi. Azərbaycanın bu istiqamətdə məqsədi — rəhbər texnoloji dövlətlər sırasında yer almaq və rəqəmsal müstəqilliyini təmin etməkdir.
Bu kontekstdə ağıllı şəhərlər və kəndlər, elektron idarəetmə sistemləri, rəqəmsal iqtisadiyyat və kibertəhlükəsizlik infrastrukturu Azərbaycanın yeni dövr elmi siyasətinin aparıcı elementləridir.
4.Kibertəhlükəsizlik və informasiya müharibəsi dövrü
Müasir dövrdə informasiya və texnologiya müharibələrinin intensivləşməsi fonunda kibertəhlükəsizlik və informasiya müdafiəsi milli təhlükəsizlik məsələsinin əsas sütununa çevrilib. Prezidentin vurğuladığı kimi, Azərbaycan bu sahədə müasir elmi potensial formalaşdırmalı, hibrid mübarizə və informasiya manipulyasiyalarına qarşı elmi əsaslı cavab mexanizmləri yaratmalıdır.
AMEA-nın və texnologiya institutlarının bu istiqamətdə koordinasiyalı fəaliyyəti strateji əhəmiyyət daşıyır.
5. Hərbi-sənaye kompleksinin yenilənməsi və elmi təminat
Müharibədən sonrakı dövrdə Azərbaycanın hərbi-sənaye kompleksinin modernləşdirilməsi, elmi tədqiqatlarla dəstəklənməsi və milli müdafiə sənayesinin lokallaşdırılması prioritet istiqamətlərdəndir.
Yeni tip pilotsuz sistemlər, müdafiə texnologiyaları, süni intellektlə idarə olunan silah sistemləri kimi sahələrdə AMEA-nın elmi potensialı mühüm rol oynaya bilər.
6.Qarabağ və Şərqi Zəngəzur – dayanıqlı inkişafın yeni məkanı
Prezidentin çıxışında ayrıca yer tutan məsələlərdən biri Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun bərpası və inkişafı idi. Bu ərazilərin geoloji, hidroloji, ekoloji və aqrar potensialı yeni elmi layihələrin tətbiqi üçün geniş imkanlar açır.
Regionda aparılan geoloji kəşfiyyat işləri, yaşıl enerji zonalarının yaradılması və ekosistem bərpası layihələri Azərbaycanın dayanıqlı inkişaf strategiyasının əsas elementinə çevrilib.
7.Yaşıl enerji keçidi və ekoloji təhlükəsizlik
Azərbaycanın enerji siyasəti artıq neftdən asılı modeldən yaşıl enerjiyə keçid strategiyasına yönəlib. Prezident İlham Əliyev elmin bu prosesdə iştirakını vacib hesab edərək qeyd etdi ki, ekoloji təhlükəsizlik, iqlim dəyişikliyi və bərpa olunan enerji mənbələrinin səmərəli istifadəsi üzrə elmi tədqiqatlar dövlətin strateji enerji siyasətinin tərkib hissəsidir.
Bu istiqamətdə Qarabağ və Naxçıvan yaşıl enerji zonaları pilot model kimi təqdim olunur.
8.Ana dilinin qorunması və milli kimliyin elmi dayaqları
Prezidentin çıxışının mənəvi-fəlsəfi xəttini ana dilinin qorunması, milli kimlik və mədəni irsə elmi yanaşma təşkil edir. Elm yalnız texnologiya deyil, həm də milli özünüdərk və dəyərlərin qorunması vasitəsidir.
Bu mənada, Azərbaycan elmi həm milli ideologiyanın intellektual dayağı, həm də qlobal elmi məkanın fəal iştirakçısı olmalıdır.
Deputat son olarq qeyd edib ki, AMEA-nın 80 illik yubileyində Prezident İlham Əliyevin səsləndirdiyi fikirlər, əslində, Azərbaycanın postmüharibə dövrü elmi-siyasi manifesti kimi dəyərləndirilə bilər: “Bu çıxışda dövlət başçısı elmi inkişafı milli təhlükəsizlik, iqtisadi modernləşmə və milli kimliyin qorunması ilə birləşdirən konseptual xəritə təqdim etdi.
Elm, texnologiya və milli dəyərlərin sintezi- Azərbaycanın gələcək onillikdə davamlı inkişaf modelinin əsasını təşkil edəcək”.
