Nə qədər ki, bəşər tarixi mövcuddur, bu hekayələr yazılacaq...
1994-cü ilin noyabr ayı idi. Rusiyada Kalaşnikov avtomat-silahının ixtiraçısı, M.T.Kalaşnikovun 75 illik yubileyinin qeyd olunması televiziyada yayımlanırdı. “Milyonlarla insanların ölümünə səbəb olan bir silah ixtiraçısının yubileyini belə təntənə ilə qeyd etmək günahdır məncə” - deyən İlqarın heç ağlına gəlməzdi ki, bir neçə ildən sonra, həmin günahın qurbanlarından biri olacaq.
Qurban... hər kəs bu dünyaya xoşbəxtlik haqqı olduğu üçün gəlir, qurban olduğu üçün deyil! Arzu və planları yarım qalan, geniş dünyagörüşə, bilik və savada malik olan, orta məktəbi fərqlənmə ilə bitirən, 1996-cı ildə BDU-nun tətbiqi riyaziyyat fakultəsini, riyaziyyatçı ixtisası ilə bitirən, 1997-ci ilin yanvarından zabit kimi , hərbi xidmətə başlayan, cəbhə bölgələrində tağım komandiri kimi, düşmənlə üz-üzə döyüşən, 16 iyun, 1998-ci ildə baş leytinant kimi, xidməti vəzifəsini yerinə yetirərkən şəhid olan, dayım oğlu Calalov İlqar Salman oğluna ithaf edirəm.
Azərbaycanımızın 200 illik tarixində, bu torpaqlar uğrunda, mübarizə aparan, can qoyan, şəhid olan bütün soydaşlarımızın ruhları şad, məkanları cənnət olsun!
Söyləyəcəyim hekayə, min illərdir bu coğrafiyada yaşayanların, ana və nənələrimizin həsrət qoxuyan, yanğılı bayatı, türkü və ağılarındakı hekayələrin davamıdır. Nə qədər ki, bəşər tarixi mövcuddur , bu hekayələr yazılacaq. Kəndimizdən görünən Murov dağının arxasında günəş qürub edirdi. Üfüqdəki qırmızı buludların arxasındakı günəşin dağınıq şüaları , insanın içini daraldırdı. Ayın və günün bu saatlarında , həmişə qəlbimə bir sıxıntı çökər, yadıma bu dünyadan gəlmiş-keçmiş insanların simaları və taleləri düşər.
Xüsusilədə, yay aylarında günəşin qürubunu sevmirəm. Ümumiyyətlə, yayın istisinidə, bürküsünüdə, məndən aldıqları əzizlərimin itkilərini təsdiqləyən təqvimindəki rəqəmlərinidə sevmirəm - iyunun 16-sı kimi! Həmin günündə bürkülü havası, çöldən qayıdan heyvanların dırnaqlarının altından qopan tozlarla daha da ağırlaşmışdı. Kənd camaatının “alaqapı” adlandırdıqları, kəndin girişində qoyulan arkanın yanında sarı rəngdə, sovet dövrünün istehsalı olan köhnə bir maşın saxladı. Arxa oturacaqdan balaca boy,sısqa yayın əvvəlləri olmasına baxmayaraq, üzü günəşdən yanmış, əynində hərbi geyim olan bir əsgər düşdü.
Sağa, sola baxa-baxa nə isə axtarırmış kimi, addımlayırdı. Gözlərindən axan göz ysşları isti və tozlu havadan üzündə izlər açmışdı. Susuzluqdan quruyan dodaqları , ağladığı zaman üzünün ifadəsindən dahada sərtləşirdi. Yolun kənarında heyvanlarını otaran, çomağını eninə kürəyinə dayayaraq, hər iki qolunu çomağın o baş, bu başından aşıraraq özünə dayaq verən yaşlı bir kişi gözlərini qıyaraq soruşdu; -A bala, kimin oğlusan, niyə ağlayırsan? Əsgər, sol əli ilə papağını başından götürüb qolu ilə alnının tərini göz yaşları ilə birlikdə sildi. -Dayı, qəbirstanlıq hardadır? -Qəbirstanlığı neynirsən a bala? Sualları cavabsız qalan kişi, əsgərin arxasınca;- düz get, qarşıda, sağ tərəfdə .. deyərək səsini bir azda qaldırdı.
Dörd bayraq dalğalanan qəbirstanlıq kəndin girişindədir. O zamanlar, üç bayraq dalğalanan məzarlıqda uyuyanlar, bu dünyadan yurd həsrəti ilə köçən, Qərbi Azərbaycandan məcburi köçürülən insanların dəfn yeridir. İstidən və göz yaşlarından dumanlanmış gözləri ilə , bayraq sancılmış məzarları süzən əsgərin baxışları təzə məzara sancıldı. Aclıqdan, susuzluqdan, yorğunluqdan taqətsiz qalan cüssəsi, hıçqırtıları ilə qalxıb-enən çiyinləri olmasaydı, məzarın üstündə ölmüş birini xatırladırdı. Səhər tezdən, xəstə anası ilə söhbətini xatırlayan əsgər, acı-acı ağladı.
Anasının təşəkkür və dualarını çatdırmağa gəlmişdi. Heç kimi olmayan əsgərin xəstə anasını yoxlamaq üçün icazə verilməyəndə, İlqar onun ailə vəziyyətini nəzərə alaraq , məzuniyyətə göndərilməsinə yardımçı olmuş, maddi durumu yox dərəcəsində olan əsgərin cibinə xərclikdə qoymuşdu. Yuksək insani keyfiyyətlərə, kövrək qəlbə sahib olan İlqar, vətən bildiyi əsgərləri uğrunda şəhid oldu! -Hanı ədalət?
Bu dünyada, ədalətin olmadığını bildiyim halda, başqa bir dünyada o varmı? Gözlərini qaldırıb göylərə baxdı, sonsuz səmada , ürəyini parçalayan, beynini gəmirən sualların cavabını axtardı. Əslində, o allahı axtarırdı. Gözünün qarşısından getməyən günahsız simanın timsalında , milyonlarla günahsızların əvəzinə verdiyi sualın cavabını. Toran düşürdü. Məzara tökülən göz yaşlarından üzünün bir hissəsi palçıq olan siması, çarəsiz görünürdü. Çarəsizdi...
Dünyada ən böyük dərddir-çarəsizlik! Bir atanın, övlad tabutunu çiyinlərində daşımasıdır-çarəsizlik! Bir ananın, göyləri, dağları lərzəyə salan , yanğılı fəryadıdır- çarəsizlik! Bir atanın, məzarlığa gedib, xəlvət övladı ilə dərdləşməsi, bir ananın, hər gün övladının boş qalan yatağına ah çəkərək, həsrətlə baxmasıdır- çarəsizlik! Çarəsizlik- görmək istəyibdə, görə bilməmək, ölmək istəyibdə, ölə bilməməkdir! Ayaqlarına ağırlıq edən, ağır hərbi əsgər çəkməsi, ağır addımlarını bir azda ağırlaşdıraraq, alaqapıya tərəf ağır-ağır addımlayırdı. Günəş isə, Murov dağının arxasında, insanlıq adına utandığından yox olmuşdu!
Leyla Calalova
Tarix elmləri üzrə fəlsəfə doktoru
