Azərbaycan Prezidentinin Pakistana səfəri - İkitərəfli əməkdaşlıqda yeni səhifənin açılışı
Şərqlə Qərbin qovuşduğu, Avropaya qapı açan Cənubi Qafqazda inkişaf edən iqtisadi güc olan Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Pakistana səfər edir. O, ikitərəfli münasibətlərin əsl qurucusu olan atası Ümummilli Lider Heydər Əliyevdən hərarətli hissləri və qardaşlıq qurmaq həvəsini miras qoyan Pakistanın böyük dostudur.
Tarixən desək, hər iki ölkə bir-biri ilə əsrlər əvvəl bağlı olub. Multani tacirləri Bakıya səfər edirdilər. Bakının köhnə şəhərindəki Multan Saray onların bu gözəl küləklər şəhərinə ticarət səfərlərinin xatirəsidir. Pakistanın Qazılbaş icması Azərbaycandan köçərək torpaqları öz yurdlarına çevirib, sonralar Pakistan olub. Mifik olaraq desək, Koh e Qaafı 50 yaşlarında olan və uşaqlıqda pərilərin hekayələrini oxuyan və ya eşidən bütün pakistanlılar tanıyır. Koh e Qaafın torpağı Azərbaycandır.
Son bir neçə ildə liderlərin müxtəlif beynəlxalq forumlarda, xüsusilə də cari ayın əvvəlində Astanada keçirilən sonuncu ŞƏT-də yüksək səviyyəli ikitərəfli səfərləri və qarşılıqlı əlaqələri nəticəsində Azərbaycan ilə Pakistan arasında əlaqələr sürətlə inkişaf edib. Prezident İlham Əliyevin Pakistana səfəri bu təmasların kulminasiya nöqtəsidir. Hər iki ölkə demək olar ki, bütün sahələrdə, o cümlədən ticarət, enerji və müdafiə sahələrində sıx, səmimi və inamlı əməkdaşlıq edir. Ona görə də Prezidentin səfəri ikitərəfli əməkdaşlıqda yeni səhifə açır.
Hər iki ölkə Türkiyənin də idarə heyətində yer aldığı başqa formatla məşğuldur. Məhz Pakistan-Türkiyə-Azərbaycan üçtərəfli forumu bir neçə gün əvvəl Qazaxıstanın Astana şəhərində ŞƏT çərçivəsində öz zirvə toplantısını keçirdi. Şəhbaz Şərif üç ölkə arasında əməkdaşlığı daha da gücləndirmək üçün iqtisadi və investisiya sahələrində üçtərəfli institusional mexanizmlərin yaradılmasını təklif edib. Pakistan Azərbaycanla münasibətləri iki dövlət bir millət olan Türkiyə ilə eyni formadadır.
Xarici işlər naziri Ceyhun Bayramov 29-30 may 2024-cü il tarixlərində İslamabadda səfərdə olub. Hər iki ölkə iqtisadiyyat, ticarət, enerji, əlaqə və insanlar arasında təmas sahələrində ikitərəfli əməkdaşlığı daha da inkişaf etdirməyə söz verib.
Prezident İlham daha əvvəl 2017-ci ilin aprelində hazırkı baş nazir Şahbazın böyük qardaşı Navaz Şərifin hökuməti dövründə Pakistana səfər edib. Bu, İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının 13-cü Zirvə Toplantısı idi. İslamabadda keçirilən Sammitdə bütün üzv dövlətlərin başçıları iştirak ediblər. Baş nazir Şahbaz bu il iyunun 14-15-də Bakıda Prezident İlham Əliyev tərəfindən səmimi qarşılanmış, hər iki lider PTA, enerji, bank, informasiya texnologiyaları, maliyyə xidmətləri sahələrində əməkdaşlığın genişləndirilməsi ilə bağlı məsələləri müzakirə etmişlər.
Azərbaycanın Ümummilli Lideri mərhum Heydər Əliyev 1996-cı ilin aprelində Pakistana səfər edib. O, o vaxtkı baş nazir, mərhum Bənazir Bhutto ilə görüşündən sonra 9 ikitərəfli sənəd imzalayıb. Dostluq və əməkdaşlıq, ticarət, vergi, səhiyyə, turizm haqqında sazişlər imzalandı.
Neft naziri Musadik Malik Azərbaycanın Pakistana 2-3 milyard dollar sərmayə qoymağı nəzərdən keçirdiyini paylaşıb. Baxmayaraq ki, onun bəyanatı vermək üçün hələ tezdir, çünki bu, səfərə təsir edə bilər. Təbii ki, nazir bunu indi “Azərbaycan nəzərdən keçirir” deyirsə, bu, əlbəttə ki, səfərdə təsdiqlənməyəcək deməkdir. Belə məqamlarda nazirlər öz bəyanatlarında həmişə diqqətli olmalıdırlar. Siyasət beynəlxalq münasibətlərdən fərqlidir.
Xarici İşlər Nazirliyi ümid edir ki, səfər artıq inkişaf edən əməkdaşlığın genişləndirilməsinə kömək edəcək. Nazir Malik özəl xəbər kanalına bildirib ki, Azərbaycan xüsusilə mineral, neft və qaz sektorlarına investisiya yatırmaqda maraqlıdır. Burada xatırlatmaq yerinə düşər ki, Azərbaycan bir neçə il bundan əvvəl böyük həcmdə yanacaq qazı ixrac etməklə Pakistana enerji tələbatını ödəməyə kömək etmişdi. Azərbaycanın Neft Şirkəti SOCAR və Pakistan LNG Limited (PLL) arasında 24 iyul 2023-cü il tarixində İslamabadda saziş imzalanıb. Buna o zamankı baş nazir Şahbaz şahid oldu.
Azərbaycan neft və yanacaq qazı ehtiyatları ilə zəngindir. Hazırda Rusiya enerjisinin Avropaya qadağan olunduğu bir vaxtda Azərbaycan Aİ ölkələrinin tələbatını ödəyir. Keçmişdə Dünya Müharibəsi illərində Rusiyanın istifadə etdiyi neftin böyük hissəsi Azərbaycan torpaqlarından hasil edilirdi. Şübhəsiz ki, bu, əməkdaşlığın böyük sektorudur, çünki hazırda Pakistanın enerji təminatına çox ehtiyacı var və Azərbaycanın bu sektorda böyük təcrübəsi və resursları var.
Nazir Musadikin sözlərinə görə, Azərbaycan neft və qaz kəşfiyyatı sektoruna diqqət yetirir və ölkə Mayeləşdirilmiş Təbii Qaz (LNG) sektoruna da investisiyaları genişləndirməkdə maraqlıdır.
Prezident İlham Əliyev Pakistanın səmimi dostudur. O, Pakistanın ölkəsinə düyü ixracına dair bütün rüsumlardan imtina edib. Azərbaycan Pakistandan, xüsusən də İT sektorunda mütəxəssis kadrlar almağa hazırdır. Pakistan Azərbaycan əmək bazarı, məşğulluq və sosial müdafiə üzrə 2023-24-cü illər üçün fəaliyyət planı imzalayıb.
Baş nazir Şahbaz, qardaşı Navaz Şərif kimi Prezident İlham Əliyevin yaxın dostudur. Nəvaz Şərif Pakistanın bu ölkələrlə yaxşı münasibətlərinin qurucusu olub. Nəvaz Şərif ilk dəfə 1990-cı ildə baş nazir vəzifəsini icra etdi və gələn il bu dövlətlərin müstəqillik illəri idi. Nəvaz Şərif bu məqamdan istifadə edərək bu dövlətləri ilkin olaraq tanıyaraq və diplomatik əlaqələr quraraq onlarla sıx əlaqələr qurdu.
Hər iki ölkə bir-birini müxtəlif səviyyələrdə tamamlayır. Pakistan Ermənistanla əvvəllər məlum olan Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı Azərbaycanın mövqeyini həmişə dəstəkləyib və bu barədə Azərbaycan haqlı olaraq bildirir ki, Azərbaycan 2020-ci ilin sentyabr-noyabr aylarında ikinci Qarabağ müharibəsində ermənilərin işğal etdiyi ərazilərini azad etdiyinə görə hazırda belə bir mübahisə mövcud deyil. Azərbaycan Cammu və Pakistanda Pakistanın yanındadır. Kəşmir.
Azərbaycan Hava Yolları və Pakistan Beynəlxalq Hava Yolları birbaşa uçuşlar həyata keçirir. AZAL 3 böyük şəhəri İslamabad, Lahor və Kəraçini Bakı ilə birləşdirərək liderlik edir. AZAL-ın ilk reysi 24 sentyabr 2023-cü ildə Lahorda enib. Bu asan və sürətli əlaqə sayəsində turizm və ticarət artır. Keçən il Azərbaycan 50 mindən çox pakistanlı turisti qəbul edir, Pakistan da xeyli sayda azərbaycanlı turist və iş adamını qəbul edir.
Baş nazir Şahbaz 27 iyun 2024-cü ildə Prezident İlhamın rəsmi səfərindən cəmi bir neçə gün əvvəl nazirlər və aidiyyəti rəsmilərlə Azərbaycanla əməkdaşlığın yeni yollarının açılması ilə bağlı yüksək səviyyəli görüş keçirdi. O, nazirlər qrupuna Azərbaycanla iqtisadi və investisiya sahələrində əməkdaşlığın və ticarət tərəfdaşlığının gücləndirilməsi üçün hərtərəfli fəaliyyət planı hazırlamağı tapşırıb.
Bu, ikitərəfli münasibətlərin geniş və dərin tarixinin yalnız qısa təsviridir. Qardaşlıq təkcə onillikləri əhatə etmir, onun kökləri əsrlərə gedib çıxır. İndi, iki dövlət arasında hər şey ideal olduğundan, hər iki tərəfin insanları liderlərinin bu nəhəng potensialdan həm ictimaiyyətə, həm də onların rifahı üçün mənalı əməkdaşlığa necə istifadə edəcəyini gözləyir. Bu baxımdan enerji sektoru mühüm yer tutur. Pakistan xalqı enerji mənbələrinin ən yüksək qiymətlərini daşıyır: benzin, yanacaq qazı və ya elektrik.
Tazeen Akhtar
Pakistanın tanınmış ictimai-siyasi xadimi
