Jurnalist Böyükağa Mıkayıllı "Adaptiv təhsil sistemi"nin yeni modelinden bəhs edir...
Tərbiyə məsələləri birinci yerdə dayanır
“Universal onlayn” sistemində şagirdlərin təlim-tərbiyəsinə əsas yanaşma 3 alt sistemin qarşılıqlı təsirini təmin edir. Sistem yaradıcıları haqlı olaraq birinci yerdə tərbiyəni qeyd edirlər. Burada tərbiyə ümumi hədəf təyinatlıdır. Sonra isə təlim gəlir. Sistem yaradıcıları təlimi tərbiyə məqsədlərinə nail olan vasitə kimi vurğulayırlar. Nəhayət şagirdin fərdi inkişafı…Onlar şagirdin fərdi inkişafını tədris prosesinin əsas məhsuldar tərəfi hesab edilər.
“Universal-onlayn” özündə nələri birləşdirir?
Valeriy Kiriçukun sözlərindən bəlli olur ki, “Universal-onlayn” sistemi şagirdlərin fiziki, zehni, sosial və mənəvi inkişafının obyektiv və operativ qiymətləndirilməsi üçün kompleks psixoloji və pedaqoji diaqnostika üsullarını özündə birləşdirir. Sistemdə, eyni zamanda, psixoloji, tibbi və pedaqoji diaqnostika və şəxsi inkişaf səviyyəsi təhlil olunur. Məhz təhlildən əldə olunan nəticələrə rəğmən sinifdə yaradılacaq təbii, obyektiv və sosial mühitdə şagirdə yanaşma nizamlanır.
“Universal-onlayn” ümumi orta təhsil müəssisəsinin ümumi məqsədlərini göstərməklə yanaşı, şagirdlərin şəxsi keyfiyyətlərinin (fiziki, mental, sosial, mənəvi) inkişafını nəzərdə tutur. Burada eyni zamanda, şagirdin təhsil sisteminin xaricində özünü inkişaf etdirməyə hazır olması da nəzərə alınır.
“Universal-onlayn” sisteminin tətbiqi sinifdə müxtəlif rollu oyunların da həyata keçirilməsini zəruri edir.
8 metod və 116 kriteriyaya malik unikal sistem
“Universal-onlayn” layihə olaraq funksional sistemə malikdir. Valeriy Kiriçuk bu sistemdən bəhs edərək vurğulayır ki, 1-2 iş günü ərzində təhsil prosesinin üzvlərinə – təhsilalanlara, valideynlərə, müəllimlərə və tibb işçilərinə 8 metod və 116 kriteriya üzrə distant sorğu göndərilir. Sorğunun nəticələrinə və onların analizinə əsasən hər bir şagirdə:
– fiziki, psixoloji, sosial və mənəvi inkişafı üçün proqnoz qoyulur;
– təhsil müəssisəsində təhsil ili üzrə sinifdə təhsil alan hər bir şagird üçün fərdi inkişafı təmin edən semester tapşırıqları hazırlanır;
– layihə dizayneri vasitəsi ilə təhsil və tərbiyə layihələri yaradılır; Bununla da təhsil proqramları və təhsil layihələri bankı təşkil olunur.
– Təşkilatçılar tərəfindən hazırlanan layihələr əsasında təhsil müəssisəsi üçün, sistemli-kompleks, qrafik, təqvim planı, layihə modeli, plan vahidi, fərdi plan, ayrıca iş növləri olmaqla 7 tip plan tərtib edilir; avtomatik olaraq fənn
müəllimləri, psixoloqlar, sinif rəhbərləri üşün xidmət planları: təqvim planı, kompleks sistemli plan və qrafik plan alınır;
– Senarstlərin köməyi ilə şəxsi inkişaf yönümlü dərslərin və tərbiyəvi tədbirlərin senarisi hazırlanır;
– Müəllimlərin işinin keyfiyyətini yoxlamaq üçün xüsusi keyfiyyət protokollarından istifadə olunur;
– Şagirdlərin inkişafının statistik göstəriciləri cədvəllər, qrafiklər, matrislər şəklində tərtib edilir (tibbi diaqnoz, psixi və sosial vəziyyət, inkişaf tənliyi və s. əsasında116 meyarla analiz edilir, 500 variantdan çox seçim olur);
– Təhsil müəssisəsi və siniflər üzrə uşaqların fərdi inkişafının dinamik monitorinqinin qrafikləri hazırlanır.
Sistemin tətbiqi prinsipləri Valeriy Kiriçuk “Universal-onlayn” layihəsinin tətbiqi zamanı nəzərə alınmalı olan prinsiplərin mövcudluğundan bəhs edərək, onları aşağıda qeyd edəcəyim formada təsnifləşdirir. O, şagirdin hərtərəfli inkişafına yönəldilmiş bu prinsiplərdən ilk olaraq:
– “Tədris müəssisəsinin sistematik korreksiyaedici, profilaktik, inkişaf vəzifələri və fərdi inkişaf məsələləri” prinsipindən bəhs edir. Bu prinsipə əsasən şagirdin deviant davranışının ani vəziyyəti deyil, onun şəxsiyyətinin inkişafı ilə bağlı son proqnozlar əsas götürülür.
– “Diaqnostika, inkişaf və korreksiya birliyi” prinsipi, Valeri Aleksandroviçin sözlərinə görə, pedaqoji prosesin bütövlüyünü təmin edir. O, qeyd edir ki, hər hansı subyekt haqqında ilkin məlumatları bilmədən effektiv və geniş miqyaslı korreksiya-inkişaf işlərini aparmaq mümkün deyil. Şagird haqqında obyektiv məlumatlar, onun inkişaf xüsusiyyətləri, yaşıdları və böyüklərlə münasibəti, deviant davranışı düzəltmək və potensial imkanları inkişaf etdirmək üçün lazımi metod və üsulları tapmaq çətindir. İnkişafı korreksiya edən pedaqoji proses dəyişikliklərin olub olmamasını, korreksiyaetmənin inkişafının və sürətinin dinamikasının idrəedilməsini; diaqnostik prosedurların aparılmasını, düzəliş və inkişaf fəaliyyətlərinin bütün mərhələlərini – məqsədə çatmaq üçün məqsəddən yekun nəticəyədək olan bütün proseslərin reallaşdırılmasını nəzarətdə saxlayır.
– “Universal-onlayn”ın “Şagirdlərin şəxsi keyfiyətlərinin fərdiliyni və qüsurların strukturunu nəzərə almaqla korreksiyaedici – inkişafetdirici və tərbiyəvi proseslərin layihə planlaması prinsipi” təlim vəzifələrinin həyata keçirilməsi, korreksiyaedici-inkişaf məsələlərinin həlli ilə sıx bağlıdır.
– “Potensial imkanların inkişafını və korreksiyasını özündə maksimum səviyyədə ehtiva edən funksiyalar əsasında bütün təhsil və korreksiya edən tərbiyəvi tədbirlərn təşkili və həyata keçirilməsi prinsipi” sistemdə növbəti addım kimi dəyərləndirilir.
– “Proqramın müxtəlif bölmələrində mövzular üzrə tədris materiallarını qruplaşdırma prinsipi” Valeriy Kiriçukun sözlərinə görə, məktəbdə təhsil müddətinin bütün dövrlərində rast gəlinir.
– “Korreksiya-tərbiyə işinə fəal yanaşmanın həyata keçirilməsi prinsipi”, eyni zamanda bütün növ tərbiyə işinin — əsas fəaliyyət qruplarının məcrasında təhsil və korreksiya işlərinin aparılması prinsipi də hesab edilir. Korreksiyaedici-pedaqoji işin planlaşdırılması və təşkili zamanı korreksiya və inkişaf üçün ən adekvat məqsəd və vəzifələri seçmək lazımdır. – deyə Valiriy Kiriçuk vurğulayır. O, fəal yanaşma prinsipi korreksiya və inkişaf prosesinin qurulmasının metodoloji əsasıdır, – deyir.
– Sistemin növbəti prinsipi “Korreksiya-pedaqoji fəaliyyətin metod və üsullarının kompleks istifadəsi prinsipi”dir. Bu prinsip özündə həm müəyyən məntiq, həm də pedaqoji metodların və korreksiya üsullarının tətbiqi ardıcıllığını, şagirdin şüuruna, onun hiss və duyğularına təsir, onun həmyaşıdları və ya böyüklərlə fəal fərdi və ya qrup fəaliyyətinə cəlb edilməsi imkanlarını ehtiva edir.
– Valeriy Kiriçuk qeyd edir ki, “Kompetensiyal yanaşma prinsipi”nə əsasən sistemdə idrak fəaliyyətinin, nitqin inkişafını, korreksiyanı mütəxəssislər həyata keçirirlər. Sinif rəhbərləri, fənn müəllimləri, tərbiyəçilər, defektoloqlar bu işləri həyata keçirirlər. Praktik psixoloq uşaqların psixoloji sağlamlığını, uşağın şəxsiyyətinin inkişafını təmin edir. Ümumiyyətlə, “Universal-onlayin” sistemində sinif rəhbərləri, tərbiyəçilər, bir sözlə hər kəs birlikdə fəaliyyət göstərir. Əslində ayrı cür mümkün də deyil. Əldə onunan informasiyalar birlikdə müzakirə olunur, uşağın gələcək inkişafı, ona yanaşmalarla bağlı qərar qəbul edilir. “Təhsil prosesinin bütün iştirakçılarının işində qarşılıqlı əlaqə prinsipi” də bu yanaşmaya əsaslanır.
– “Universal-onlayn” sisteminə daxil edilən “Təhsil proqramlarının mənimsənilməsi zamanı uşağın psixofiziki vəziyyətinin uçotu prinsipi”, Valeriy Kiriçukun sözlərinə görə, sistemin ən mühüm yanaşma faktorlarından biridir. Bu prinsip məktəb rəhbərliyinin, fənn müəllimlərinin, sinif rəhbərlərinin, tərbiyəçilərin, tibb işçilərinin, şagird özünüidarə orqanlarının, valideynlərin qarşılıqlı fəaliyyət modeli əsasında həyata keçirilməlidir. Bu isə öz növbəsində tibbi və pedaqoji tədbirlərin ardıcıllığını təmin etməyə və sistemləşdirməyə imkan verir.
– “Gələcək sosial adaptasiya üçün vacib olan şəxsiyyət keyfiyyətlərinin prioritet formalaşma prinsipi”nin tətbiq olunması, Valeriy Kiriçukun sözlərinə görə, şagirdlərdə fəal həyat mövqeyi, nikbinlik, ünsiyyət qabiliyyəti, öz bilik və bacarığına inam formalaşdırlmasına xidmət edir.
– Valeriy Kiriçuk sistemin “Ən yaxın sosial mühitin səylərinin inteqrasiyası prinsipi”ni şərh edərkən vurğulayır ki, şagird sosial mühitdən kənarda inkişaf edə bilməz, o, sosial mühitin aktiv komponenti olub bütöv sosial münasibətlər sisteminin tərkib hissəsidir. Buna görə də onun davranışındakı deviantlıq yalnız onun psixo-fizioloji vəziyyətinin deyil, həm də valideynlərin, yaxın dostların və həmyaşıdlarının, pedaqoqların ona fəal təsirinin nəticəsidir. Yəni şagirdin davranışındakı təzadlar onun yaxın ətrafla münasibətlərindən, onların birgə fəaliyyətinin və ünsiyyətinin xüsusiyyətlərindən, sosiumla şəxsiyyətlərarası əlaqələrindən yaranır.
Böyükağa MİKAYILLI
